1. Tanımı:
Tenkis davası saklı paylı mirasçının miras payının zarar gördüğü iddiası ile haklarını korumak amacıyla açtığı davadır. Saklı paylı mirasçı, mirastaki saklı payının geri kazanılması için vasiyetnamenin iptalini ya da diğer mirasçılara yapılan kazandırmaların iptalini talep eder. Bu dava, miras bırakanın miras mal varlığındaki haksız veya hileli kazandırmaların saklı paylarına zarar vermesini engellemek veya azaltmak amacıyla açılır. Tenkis davası, saklı pay mirasçılarının haklarının korunmasını sağlar ve miras bırakanın iradesi ile saklı pay arasındaki dengeyi sağlar.
Saklı paylı mirasçı murisin yapmış olduğu karşılıksız kazandırmanın miras hakkına zarar verdiğini ve bu tasarrufların haksız olduğunu iddia eder. Tenkis davasında amaç, sözleşmede yer alan hükmün haksız, zararlı veya hileli olduğunu ileri sürerek bu hükmün etkilerini ortadan kaldırmayı veya azaltmayı amaçlar. Davayı açan taraf, sözleşmenin geçersiz ve haksız olduğunu kanıtlamak zorundadır. Eğer tenkis davası kabul edilirse, mahkeme ilgili hükmü hükümsüz kılabilir, hafifletebilir veya değiştirebilir.
2. Saklı Paylı Mirasçı Kimdir?
Mirasbırakanın eşi, çocukları, torunları ve ana babası saklı paylı mirasçılardır. Hukuk sistemimizde, bir kişi, vefatından sonra geride bırakacağı mirası kimin alacağını belirleme özgürlüğüne sahiptir. Ancak saklı pay mirasçıları bu durumda bir istisna oluşturur. Saklı pay mirasçıları, miras bırakanın mal varlığında ölümünden önce yapacağı bazı tasarruflara ve hatta sağlığında yapacağı bazı kazandırmalara rağmen saklı pay oranlarını korur. Bu mirasçıların miras payı murisin miras sözleşmesi veya vasiyetname ile yapmış olduğu karşılıksız kazandırmalara karşı koruma altındadır. Tenkis davası yoluyla talep edilebilir.
3. Hangi Tasarruflar Tenkis Davasına Tabidir?
Tenkise tabi kazandırmalar TMK md. 565’te sıralanmıştır. Bunlar;
- Miras bırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlararası kazandırmalar.
- Geri verilmemek kaydıyla altsoyuna malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı kazandırmalar ya da alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi.
- Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar.
- Miras bırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir yıl içinde âdet üzere verilen hediyeler dışında yapmış olduğu bağışlamalar.
- Miras bırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar.
4. Hangi Tasarruflar Tenkis Davasına Tabi Değildir?
Kanunumuzda tenkise tabi kazandırmalar tahdidi olarak sayılmıştır. Bu sebepten bunlar harici yapılmış olan karşılıksız dahi olsa hiçbir kazandırma tenkise tabi değildir. Örn: murisin ölümünden en az bir yıl önce yapmış olduğu bağışlamalar, olağan hediyeler
5. Tenkis Davasının Tarafları Kimdir?
Tenkis davası saklı paylı mirasçılar tarafından miras bırakanın tasarruf oranını aşarak saklı paylara tecavüz ederek ve kanunen tenkise tabi tutulan kazandırmaların yapıldığı kişilere karşı açılır. Bunlar üçüncü kişiler veya mirasçılar olabilir.
6. Tenkis Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme Neresidir?
Tenkis davasında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemeleri’dir. Yetkili mahkeme ise miras bırakanın en son yerleşim yeri mahkemesidir. Miras bırakanın Türkiye’de yerleşim yeri bulunmuyorsa, miras bırakanın taşınmaz malvarlığının bulunduğu yerde tenkis davası açılabilir.
7. Tenkis Davasında Hak Düşürücü Süre (Zamanaşımı)
Tenkis davasında zamanaşımı süresi, Türk Medeni Kanunu’nun 571. maddesi tarafından belirlenmiştir. Buna göre, mirasçıların saklı paylarına tecavüz edildiğini öğrendikleri anda tenkis davası açma hakkı doğar ve bu hakkın kullanılması için bir yıllık bir süreleri vardır. Eğer mirasçılar bu bir yıllık süre içinde tenkis davası açmazlarsa, hakları zamanaşımına uğrar. Herhalde 10 yıl içerisinde hak düşürücü süre sona erer.
8. Tenkis Davasında İspat Yükümlülüğü Kimdedir?
Tenkis davasında ispat yükümlülüğü, davayı açan tarafın yani saklı paylı mirasçının üzerindedir. İspat aracı olarak; Miras bırakanın malvarlığına ilişkin tapu kayıtları, banka hesapları, borç senetleri, miras bırakanın sağlığında saklı paylı mirasçılara yapmış olduğu kazandırmalara ilişkin tanık ifadeleri, Telefon kayıtları, yazışmalar, fotoğraflar, video kayıtları kullanılabilir.
9. Yargıtay Kararları Işığında Tenkis Davası
a. Tenkis davasında yapılan tasarrufun tenkisine sıra geldiğinde sabit tenkis oranına göre dava konusu malın paylaşılmasının mümkün olup olmadığı araştırılır. Bu araştırma neticesinde tasarrufa konu malın bölünmesi mümkün ise bu kısımların bağımsız bölüm halinde taraflar adına tesciline karar verilir. Eğer bölünemiyorsa o zaman davalının tercih hakkı gündeme gelecektir. Bu durumda Bölünemeyen malın karar tarihindeki fiyatlara göre değeri belirlenip bu değer sabit tenkis oranıyla çarpılarak bulunacak naktin ödenmesine karar verilir (1. HD. 2014/7602 E.- 2014/9631 K.).
b. Mahkemece, davacıların ilk talebi olan tapu iptali-tescil isteklerinin kabulüne karar verilmiş; terditli olarak talep edilen tenkis isteği bakımından ise davanı reddine karar verilmiştir. Hemen belirtilmelidir ki, dava dilekçesinin içeriği ve iddianın ileri sürülüş biçiminden açılan davada öncelikli isteğin “tapu iptali ve tescil” olduğu anlaşılmaktadır. Davacıların ilk sıradaki talebi olan tapu iptali-tescil istekleri mahkemece yerinde görülmediği takdirde terditli talep olan “tenkis” isteği üzerinde durulması gerekirken; tapu iptal-tescil talebi kabul edildiği halde, terditli talep olan tenkis isteği yönünden de davanın reddine karar verilmesi ve tenkis talebi reddedildiği gerekçesiyle davalı lehine vekalet ücretine hükmedilmiş olması doğru değildir (Yargıtay 1. Hukuk Dairesi – Karar: 2020/4501). Tenkis davası ile ilgili yazımız burada sona ermiş olup miras hukuku ile ilgili soru ve sorularınızda miras hukukunda uzman ekibimize ulaşabilirsiniz.
