Hukuk sistemimizde bireylerin bazı hak ve yükümlülüklere tam olarak sahip olabilmesi için “ergin” yani reşit sayılması gerekir. Türk Medeni Kanunu, erginliği kural olarak 18 yaşın tamamlanmasına bağlamıştır. Ancak bazı istisnai durumlarda, kişi 18 yaşına gelmeden önce de kendi isteğiyle ergin hale gelebilir. İşte bu noktada devreye “kazaî rüşt davası” girer.
Kazaî Rüşt Ne Demektir?
Kazaî rüşt, mahkeme kararıyla ergin sayılmayı ifade eder. Yani bir kişi, henüz 18 yaşını doldurmamış olsa bile, belli şartları sağladığında mahkemeye başvurup reşit olduğunu tescil ettirebilir. Bu dava sonucunda kişi, artık kendi adına geçerli hukuki işlemleri yapabilir hale gelir; velayet sona erer ve fiil ehliyeti tam olur.
Hangi Durumlarda Açılır?
Kazaî rüşt davası, özellikle iş hayatına erken başlayan, evlilik yapacak olan ya da ticari faaliyette bulunacak olan gençler tarafından açılmaktadır. Örneğin bir genç sanatçı, ticari sözleşme imzalayabilmek veya banka hesabı açabilmek için bu yola başvurabilir.
Kazaî Rüşt Şartları Nelerdir?
Bu davayı açabilmek için aranan temel şartlar şunlardır:
- 15 yaşın doldurulmuş olması
- Küçüğün menfaatinin bulunması
- Veli ya da vasinin izni
- Mahkemenin uygun görmesi
Sadece yaş yeterli değildir. Mahkeme, başvuran kişinin yaşam koşullarını, olgunluk düzeyini ve erginliğe hazır olup olmadığını değerlendirir. Genç kişinin maddi olarak kendi geçimini sağlayabilecek durumda olması da önemli bir etkendir.
Bu yazımızıda okuyabilirsiniz.
Kazaî Rüşt Hangi Mahkeme?
Kazaî rüşt davaları, kişinin yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılır. Bu dava, niteliği gereği çekişmesiz yargı işidir. Yani karşı taraf, davalı gibi bir unsur bulunmaz. Mahkeme, sadece başvuran kişinin durumunu değerlendirir.
Kazaî Rüşt Davası Ne Kadar Sürer?
Başvuru, bir dilekçeyle yapılır. Veli izni yazılı olarak sunulmalı, gerekiyorsa delil ve belgeler de eklenmelidir. Mahkeme, duruma göre küçükle birebir görüşebilir, sosyal inceleme raporu talep edebilir. Uygun görülürse kazaî rüşt kararı verir ve bu karar, kişinin reşit sayılmasını sağlar.
Sonuç Olarak
Kazaî rüşt davası, hukuken erken olgunlaşmanın kapısını aralayan bir yoldur. Gerçek bir olgunluk, sosyal yeterlilik ve mahkemeyi ikna edebilecek bir yaşam planı gerektirir. Dolayısıyla genç bireylerin bu süreci ciddiyetle ele alması, gerekirse bir avukattan danışmanlık alması yerinde olacaktır.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. 15 yaşımı doldurdum ama çalışmıyorum. Yine de kazaî rüşt kararı alabilir miyim?
Mahkeme, sadece yaşın dolmuş olmasına değil, kişinin yaşamını sürdürebilecek olgunlukta olup olmadığına bakar. Eğer çalışmıyorsanız ama geçiminizi sağlayabilecek başka bir planınız varsa (örneğin burs, sponsorluk, sabit gelir kaynağı gibi), mahkeme yine de olumlu karar verebilir.
2. Ailem izin vermezse yine de dava açabilir miyim?
Kural olarak kazaî rüşt için veli ya da vasi izni gerekir. Ancak bazı istisnai hallerde, örneğin velayet hakkının kötüye kullanıldığı durumlarda, mahkeme bu izni aramayabilir. Bu tür durumlarda uzman bir avukata başvurmak faydalı olacaktır.
3. Rüşt kararı aldıktan sonra tekrar çocuk haklarından yararlanabilir miyim?
Hayır. Mahkeme tarafından ergin kabul edildiğiniz halde hukuken çocuk sayılmazsınız. Velayet sona erer ve yasal haklarınız bir yetişkininkiyle eşit hale gelir.
4. Bu karar evlenme yaşıyla ilgili avantaj sağlar mı?
Hayır. Kazaî rüşt kararı almak, evlenme yaşını otomatik olarak düşürmez. Evlenmek için ayrıca özel bir mahkeme izni gerekir ve bu süreç ayrı değerlendirilir.
Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2023/T. Karar No: 2023/981
“Kazaî rüşt talebinde bulunan kişilerin, 15 yaşını doldurmuş olması yalnızca yeterli değildir. Talepte bulunanın, sosyal çevresi, öğrenim durumu, gelir kaynakları ve kişisel olgunluğu dikkate alınarak mahkemece değerlendirme yapılmalı; bu şartları taşıyan bireyin menfaati açıkça ortaya konulmalıdır. Mahkemeler, rüşt kararını verirken sadece biyolojik yaşa değil, bireyin yaşamını yönetecek bilinçte olup olmadığına odaklanmalıdır.”
