Vesayet Organları:
Vesayet organları, vesayet daireleri (vesayet makamı ve denetim makamı) ile vasi ve kayyumdur. Vesayet makamı, sulh hukuk mahkemesi; denetim makamı, asliye hukuk mahkemesidir.
Vesayet Altına Alınacak Kişiler:
- Ayırt etme gücünden sürekli yoksun olanlar
- Velayet altında bulunmayan küçükler
- Kısıtlılar
Görevlerini yaparken vesayeti gerektiren bir hâlin varlığını öğrenen nüfus memurları, idarî makamlar, noterler ve mahkemeler, bu durumu derhal yetkili vesayet makamına bildirmek zorundadır.
VASİ KİME DENİR?
Vesayet makamı, bu görevi yapabilecek yetenekte olan bir ergini vasi olarak atar. Gereken durumlarda, bu görevi birlikte veya vesayet makamı tarafından belirlenen yetkileri uyarınca ayrı ayrı yerine getirmek üzere birden çok vasi atanabilir.
Rızaları bulunmadıkça birden çok kimse vesayeti birlikte yürütmekle görevlendirilemez. Haklı sebepler engel olmadıkça, vesayet makamı, vesayet altına alınacak kişinin öncelikle eşini veya yakın hısımlarından birini, vasilik koşullarına sahip olmaları kaydıyla bu göreve atar.
Bu atamada yerleşim yerlerinin yakınlığı ve kişisel ilişkiler göz önünde tutulur. Haklı sebepler engel olmadıkça, vasiliğe, vesayet altına alınacak kişinin ya da ana veya babasının gösterdiği kimse atanır.
Vesayet altına alınan kimsenin yerleşim yerinde oturanlardan vasiliğe atananlar, bu görevi kabul etmekle yükümlüdürler. Vasi, kural olarak iki yıl için atanır. Vesayet makamı, bu süreyi her defasında ikişer yıl uzatabilir. Dört yıl dolunca vasi, vasilikten kaçınma hakkını kullanabilir.
1. Vasiliğe Engel Olan Sebepler
Aşağıdaki kişiler vasi olamazlar:
- Kısıtlılar
- Kamu hizmetinden yasaklılar veya haysiyetsiz hayat sürenler
- Menfaati kendisine vasi atanacak kişinin menfaati ile önemli ölçüde çatışanlar veya onunla aralarında düşmanlık bulunanlar
- İlgili vesayet daireleri hâkimleri
2. Vasilikten Kaçınabilecek Olanlar
Aşağıdaki kişiler vasiliği kabul etmeyebilirler:
- 60 yaşını doldurmuş olanlar
- Bedensel engelleri veya sürekli hastalıkları sebebiyle bu görevi güçlükle yapabilecek olanlar
- Dörtten çok çocuğun velisi olanlar
- Üzerinde vasilik görevi olanlar
- Cumhurbaşkanı
- Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri
- Cumhurbaşkanı yardımcıları
- Bakanlar
- Hâkimlik ve savcılık mesleği mensupları
KAYYUM
Vesayet makamı, aşağıda yazılı olan veya kanunda gösterilen diğer hâllerde ilgilisinin isteği üzerine veya re’sen temsil kayyumu atar:
- Ergin bir kişi, hastalığı, başka bir yerde bulunması veya benzeri bir sebeple ivedi bir işini kendisi göremeyecek veya bir temsilci atayamayacak durumdaysa
- Bir işte yasal temsilcinin menfaati ile küçüğün veya kısıtlının menfaati çatışıyorsa
- Yasal temsilcinin görevini yerine getirmesine bir engel varsa
Vesayet makamı, yönetimi kimseye ait olmayan mallar için gereken önlemleri alır ve özellikle aşağıdaki hâllerde bir yönetim kayyumu atar:
- Bir kimse uzun süreden beri bulunamaz ve oturduğu yer de bilinemezse
- Vesayet altına alınması için yeterli bir sebep bulunmamakla beraber, bir kişi malvarlığını kendi başına yönetmek veya bunun için temsilci atamak gücünden yoksunsa
- Bir terekede mirasçılık hakları henüz belli değilse veya ceninin menfaatleri gerekli kılarsa
- Bir tüzel kişi gerekli organlardan yoksun kalmış ve yönetimi başka yoldan sağlanamamışsa
- Bir hayır işi veya genel yarar amacı güden başka bir iş için halktan toplanan para ve sair yardımı yönetme veya harcama yolu sağlanamamışsa
YASAL DANIŞMAN
Yasal danışmanın vasi ve kayyumdan farkı, kişinin yaptığı işlemlere görüş bildirebilmesi ancak temsil görevi üstlenememesidir.
Kısıtlanması için yeterli sebep bulunmamakla beraber, korunması bakımından fiil ehliyetinin sınırlanması gerekli görülen ergin bir kişiye kanunda belirtilen işlerde görüşü alınmak üzere bir yasal danışman atanır (sınırlı ehliyetliler).
VESAYET MAKAMININ VE DENETİM MAKAMININ BİRLİKTE İZNİNİ GEREKTİREN DURUMLAR
Aşağıdaki hâllerde vesayet makamının izninden sonra denetim makamının da izni gereklidir:
- Vesayet altındaki kişinin evlât edinmesi veya evlât edinilmesi
- Vesayet altındaki kişinin vatandaşlığa girmesi veya çıkması
- Bir işletmenin devralınması veya tasfiyesi, kişisel sorumluluğu gerektiren bir ortaklığa girilmesi veya önemli bir sermaye ile bir şirkete ortak olunması
- Ömür boyu aylık veya gelir bağlama veya ölünceye kadar bakma sözleşmeleri yapılması
- Mirasın kabulü, reddi veya miras sözleşmesi yapılması
- Küçüğün ergin kılınması
- Vesayet altındaki kişi ile vasi arasında sözleşme yapılması
Vasiliğe atanan kişi, bu durumun kendisine tebliğinden başlayarak 10 gün içinde vasilikten kaçınma hakkını kullanabilir.
YARGITAY KARARI (Örnek)
Konu: Vesayet kararı – Vasi atanması – Ayırt etme gücünün kaybı
Karar Tarihi: 2021
Karar Özeti:
Davacı hakkında düzenlenen tam teşekküllü hastane sağlık raporunda, zihinsel yetilerinin kalıcı şekilde zayıfladığı belirtilmiştir. Sulh hukuk mahkemesi, bu şekilde vesayet kararı vermiştir, kişinin yakın akrabalarından birini vasi olarak görevlendirmiştir. Seçilen kişinin sosyal çevresi, vesayet altındaki bireyle olan geçmiş ilişkisi ve görev bilinci göz önünde bulundurulmuştur.
Yargıtay, yapılan değerlendirmede, vesayet kararının bireyin çıkarlarını korumaya yönelik olduğunu; vasi atamasında ise güvenilirlik, yakınlık ve görev yeterliliği gibi unsurların dikkate alınmasının yerinde olduğunu belirterek ilk derece mahkemesinin kararını onamıştır.
