Her gün binlerce insan uçaklarla ulaşım sağlamaktadır. Yapılacak uçuşlar plana aykırılık, hava şartları, olağan veya olağanüstü şartlar vb. gibi sebepler nedeniyle ertelenebilmektedir. Ertelenen uçuşlar yolcuları, bazen küçük bazen büyük ölçüde menfi etkileyebilmektedir. Yaşanan bu menfi etkilere karşı yolcuların taşıyıcı havayolu şirketinden bazı talep hakları mevcuttur. Yazımızın içeriği, bu haklara ilişkin bilgiler ve izlenecek yöntemlerden oluşmaktadır.
UÇUŞLARIN TEHİRİ / ERTELENMESİ
Türkiye’de sivil havacılık sektörünü, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü düzenlemekte ve denetlemektedir. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, düzen ve denetim görevini sivil havacılık alanını düzenleyen kanunlar ve yönetmelikler çerçevesinde yapmaktadır. Bu kanun ve yönetmelikler arasında bizim yazımıza ışık tutan esas kanun; Türk Sivil Havacılık Kanunu, esas yönetmelik ise; Havayolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmeliktir [SHY-Yolcu].
Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 122. maddesinde gecikmeden doğan zarar düzenlenmiştir. Madde hükmü “Taşıyıcı, havayolu ile yolcu, bagaj veya yükün taşınmasındaki gecikmeden doğan zarardan sorumludur.” demektedir. Hükümden de anlaşılacağı üzere uçağın rötar yapması durumunda taşıyıcı sorumlu olacaktır ancak bu sorumluluğun ne ile sınırlı olduğu kanun hükmünden anlaşılmamaktadır. Bu hususta, SHY-Yolcu yönetmeliğine bakmak gerekmektedir. Yönetmelik uçuşların tehirini,
“MADDE 7– (1) Uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi bir uçuşun planlanan hareket saatinden itibaren,
a) 1500 kilometreden (1500 km dahil) daha kısa ve iç hatlardaki uçuşlar için iki saat veya daha fazla,
b) 1500 ile 3500 (3500 km dahil) kilometre arası uçuşlar için üç saat veya daha fazla,
c) 3500 kilometreden daha uzun uçuşlar için dört saat veya daha fazla, tehir edilmesini beklediğinde yolculara aşağıdaki hususları teklif eder:
1) 10 uncu maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ve 10 uncu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen yardım.
2) Beklenen hareket saati, önceden ilan edilmiş hareket saatinden sonraki gün veya günler içerisinde olduğu takdirde, 10 uncu maddenin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerinde belirtilen yardım.
3) Tehir en az beş saat olduğunda, 9 uncu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen yardım.
(2) Uçuşu icra eden hava taşıma işletmesi, birinci fıkrada belirtilen tüm koşullarda, her mesafe dilimi ile ilgili olarak yukarıda belirtilen zaman sınırları dahilinde yolculara yardım teklif etmek zorundadır.” şeklinde düzenlenmektedir
Hükümde atıf yapılan maddeler ise aşağıdaki gibidir:
“MADDE 10- (1) Bu maddeye atıfta bulunulması halinde, aşağıdaki hizmetler yolculara bedelsiz olarak sağlanır.
a) Bekleme süresine uygun olarak;
1) İki ila üç saat arası gecikmelerde, makul ölçüde sıcak ve soğuk içecekler,
2) Üç ila beş saat arası gecikmelerde sıcak ve soğuk içecekler ile günün zamanına göre kahvaltı veya yemek,
3) Beş saat ve üzeri gecikmelerde sıcak ve soğuk içecekler ile günün zamanına göre kahvaltı veya yemek, ilave sıcak ve soğuk içecekler ile ilave hafif ara yemeği.
b) Bir veya daha fazla gece konaklamanın gerekli hale geldiği durumlarda veya yolcu için ilave bir konaklamanın gerekli hale geldiği durumlarda, otelde veya uygun bir konaklama tesisinde konaklama.
c) Havaalanı ve konaklama yeri (otel veya benzeri) arasındaki ulaşım.
(2) Birinci fıkrada belirtilen hizmetlere ilaveten, yolculara ücretsiz olarak süre kısıtlaması olmaksızın iki telefon görüşmesi, faks mesajı veya e-posta hizmeti teklif edilmesi zorunludur.”
“MADDE 9- (1) Bu maddeye atıfta bulunulan hallerde, yolculara aşağıdaki seçenekler arasında tercih yapma hakkı verilir:
a) Seyahatin gerçekleştirilmeyen bölüm veya bölümleri ile yolcunun planlamış olduğu seyahatin tamamlanmasının artık herhangi bir anlamı kalmaması durumunda seyahatin gerçekleştirilen bölüm veya bölümleri için, bilet ücretinin tamamının satın alınmış olduğu fiyat üzerinden nakit olarak veya elektronik banka havalesi, banka ödeme emirleri, banka çekleri ile ödenmesi veya yolcunun imzalı mutabakatı olması durumunda seyahat fişleri ve/veya diğer hizmetler şeklinde en geç yedi gün içinde iade edilmesi; ayrıca yolcunun seyahatinin ilk başlangıç noktasına ilk fırsatta dönmesini sağlayacak bir dönüş uçuşunun ücretsiz sağlanması.”
Rötarın / gecikmenin süresine göre talep edilebilecekleri tablo ile göstermek gerekirse:
| gecikme süresi | uçuş mesafesi ≤ 1500km (iç hatlar uçuşu) | 1500km < uçuş mesafesi ≤ 3500km | 3500km < uçuş mesafesi |
| 2s + | sıcak ve soğuk içecek, iletişim hakkı | _ | _ |
| 3s + | sıcak ve soğuk içecek ile kahvaltı veya yemek, iletişim hakkı | sıcak ve soğuk içecek ile kahvaltı veya yemek, iletişim hakkı | _ |
| 4s + | “ | “ | sıcak ve soğuk içecek ile kahvaltı veya yemek, iletişim hakkı |
| 5s + | sıcak ve soğuk içecekler ile günün zamanına göre kahvaltı veya yemek, ilave sıcak ve soğuk içecekler ile ilave hafif ara yemeği, iletişim hakkı VEYA bilet iadesi ve dönüş için ücretsiz uçuş (seyahatin gerçekleştirilmeyen bölüm veya bölümleri ile yolcunun planlamış olduğu seyahatin tamamlanmasının artık herhangi bir anlamı kalmaması durumunda seyahatin gerçekleştirilen bölüm veya bölümleri için) | ||
| sonraki gün veya günler | Otel veya uygun bir konaklama tesisinde konaklama ve havaalanı – konaklama yeri arası ulaşım | ||
Belirtilen Yardımlar Tarafıma Teklif Edilmedi. Bu Durumda Ne Yapabilirim?
- Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün e-devlet bağlantılı sayfasından; taşıyıcının, hak kazanılan yardımları teklif etmediği veya sunmadığı “yolcu şikâyet başvurusu” alanındaki form doldurularak şikâyet edilebilir. Şikâyetin nasıl yapılacağı hakkında detaylı bilgiye, SHGM’nin e-devlet bağlantılı sitesindeki vatandaş kılavuzundan ulaşılabilir.
- Şikayet sonucu herhangi bir yanıt alınamaması, olumsuz yanıt alınması veya şikayet yoluna hiç başvurulmadığı durumlarda dava yoluna gidilebilir.
Dava Yoluna Gidilmesi Durumunda İzlenecek Usul:
- Görev: Hava yolu ile yapılan taşımacılık işleri Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun m.3/1 hükmü içinde değerlendirilmektedir. Bu sebeple uyuşmazlığa bakmakla görevli mahkeme tüketici mahkemesidir.
Taşıma işlerinin Türk Ticaret Kanununda düzenlenmesi sebebiyle davalı vekilleri uyuşmazlığa bakmakla görevli mahkemenin asliye ticaret mahkemesi olduğunu iddia ederek görev itirazında bulunsalar dahi hem hükümden hem de Yargıtay’ın E.2017/2047-K.2018/3084 sayılı kararı ile “6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra tüketici olan davacı ile davalı arasındaki taşıma sözleşmesinden kaynaklanan tazminat istemine ilişkin davada görevli mahkemenin tüketici mahkemesi olduğu gerekçesiyle mahkemenin görevsizliği nedeniyle davanın usulden reddine” karar veren ilk derece mahkemesinin göreve ilişkin kararını onamasından da anlaşılacağı üzere görevli mahkeme tüketici mahkemesidir.
- Yetki: HMK’de belirtilen genel yetkili mahkemelerde dava açılabileceği gibi ek olarak tüketicinin yerleşim yerinin bulunduğu yerdeki tüketici mahkemesinde de açılabilir.
- Zorunlu ön başvuru: 149.000,00 Türk Lirasının (2025 yılı için) altındaki uyuşmazlıklar için tüketici mahkemesine gidilmeden önce tüketici hakem heyetine başvurulması dava şartıdır.
Sonuç olarak; uçakların rötar yapması durumunda yolcuların belirli koşullar altında ikram, iletişim, konaklama ve konaklanacak yere ulaşım giderlerinin karşılanması, bilet ücret iadesi, ücretsiz dönüş uçak bileti gibi hakları bulunmaktadır. Yolcunun bu haklara sahip olduğunu bilmesinin önemli olması kadar haklarını kullanırken başvuracağı yolları yöntemine uygun kullanması da önemlidir. Bu sebeple, uçağı geciken yolcular haklarını kullanırken izlenecek yollar açısından hukuki destek alabilirler.
