Miras hukuku, bireylerin vefatlarından sonra mallarının nasıl paylaştırılacağını düzenleyen önemli bir hukuk dalıdır. Türk Medeni Kanunu’na göre vasiyetname, bir kişinin ölümünden sonra iradesini açıkça ortaya koyabileceği bir belge olarak tanımlanır. Bu yazıda, vasiyetname türleri, geçerlilik şartları ve miras bırakma süreçleriyle ilgili temel bilgileri maddeler halinde ele alacağız.
1. Miras Bırakma ve Vasiyetname Nedir?
• Miras bırakma, kişinin ölümünden sonra mallarını ve haklarını dilediği kişilere bırakmasıdır. Vasiyetname ise miras bırakanın son arzularını içeren resmi bir belgedir.
• Miras bırakabilmek için kişinin 15 yaşını doldurmuş ve ayırt etme gücüne sahip olması gerekir.
• Miras bırakan, vasiyetnameyi resmi, el yazılı veya sözlü olarak düzenleyebilir. Ancak her bir türün kendine özgü şartları vardır.
2. Resmi Vasiyetname
• Resmi vasiyetname, noter, sulh hakimi veya yetkili memur huzurunda iki tanıkla düzenlenir.
• Vasiyetnameyi düzenleyen kişinin ayırt etme gücüne sahip olması gerekir. Tanıklar, miras bırakanın beyanlarını açıkça duymalı ve vasiyetnameyi imzalayan kişinin iradesinin özgür olduğunu teyit etmelidir.
• Miras bırakan, vasiyetnameyi okur ve imzalar. Tanıklar da belgeyi imzalayarak vasiyetnameyi onaylar. Resmi vasiyetname, miras bırakanın son arzularını yansıtır ve resmi bir belge olarak geçerlilik kazanır.
3. El Yazılı Vasiyetname
• El yazılı vasiyetname, miras bırakanın tamamen kendi el yazısıyla yazdığı ve imzaladığı bir belgedir.
• Vasiyetname, miras bırakanın el yazısıyla yazılmalı, tarih ve imza içermelidir. Aksi halde geçersiz sayılır.
• El yazılı vasiyetname noter, sulh hakimi veya yetkili memura teslim edilerek saklanabilir.
4. Sözlü Vasiyetname (2019’da Açıklanmış)
• Sözlü vasiyetname, olağanüstü durumlarda (hastalık, savaş gibi) miras bırakanın yazılı vasiyetname yapamayacağı durumlarda geçerlidir.
• Miras bırakan, son arzularını iki tanığa açıklar ve tanıklar bu beyanları yazıya geçirir. Resmi vasiyetname düzenlenmediği sürece sözlü vasiyetname geçerlidir.
• Tanıklar, miras bırakanın beyanlarını yazıya döker ve belgeyi sulh hakimine teslim eder. Ancak sözlü vasiyetname, olağanüstü durumların sona ermesinden sonra 1 ay içinde resmi vasiyetnameye dönüştürülmezse geçersiz sayılır.
5. Vasiyetname Türleri (2020’de Açıklanmış)
• Belirli Mal Vasiyeti: Belirli bir malın (örneğin bir ev) belirli bir kişiye bırakılmasıdır. Mal vasiyetinin konusu, miras bırakanın ölümünden sonra borçları ödendikten sonra belirlenir.
• Alacak Vasiyeti: Miras bırakanın sahip olduğu bir alacağın, vasiyetnameyle belirli bir kişiye bırakılmasıdır.
• Borcun Kurtarılması Vasiyeti: Miras bırakan, vasiyetnameyle borçlu olduğu bir kişiyi borçtan kurtarabilir.
• İntifa Vasiyeti: Miras bırakan, belirli bir malvarlığı üzerinde intifa hakkı (kullanım hakkı) bırakabilir.
• İrat Vasiyeti: Miras bırakan, belirli miktarda paranın düzenli olarak bir kişiye ödenmesini vasiyet edebilir.
• İnfak Vasiyeti: Miras bırakan, belirli bir kişinin bakımını veya geçimini vasiyet edebilir.
• Organ ve Doku Vasiyeti: Miras bırakan, ölümünden sonra organlarının bağışlanmasını vasiyet edebilir.
• Alt Vasiyet: Miras bırakan, bir malvarlığını belirli bir kişiye bırakırken, bu kişinin ölümünden sonra malın başka bir kişiye geçmesini vasiyet edebilir.
• Ön Vasiyet (Mirasçı Lehine Vasiyet): Miras bırakan, mirasçılardan birine koleksiyon gibi belirli bir malvarlığını bırakabilir.
6. Vasiyetnamenin İptali ve Fazla Lehine Vasiyet
• Vasiyetname, miras bırakanın iradesine aykırıysa veya ayırt etme gücüne sahip değilken düzenlenmişse iptal edilir.
• Miras bırakan, belirli bir kişiye fazla miras bırakırsa, bu durum mirasçıların saklı paylarını etkileyebilir ve iptal davası açılabilir.
7. Miras Sözleşmesi (2022’de Açıklanmış)
• Miras sözleşmesi, miras bırakanın sağken mirasçılarla anlaşarak mirasın paylaşımını düzenlemesidir.
• Miras sözleşmesi, miras bırakan ve mirasçılar arasında resmi bir şekilde yapılır.
8. Vasiyetnameden Dönme
• Miras bırakan, vasiyetname için katıldığı öngörülen şekillerde birine uymak suretiyle yeni bir vasiyetname yaparak önceki vasiyetnameden her zaman dönebilir. Vasiyetnamenin tamamından veya bir kısmından dönülebilir.
• Miras bırakan, yok etmek suretiyle de vasiyetnameden dönebilir. Kaza sonucunda veya üçüncü kişinin kusuruyla yok olan ve içeriğin aynen ve tamamen belirlenmesine olanak bulunmayan vasiyetname hükümsüz kalır.
• Miras bırakan, önceki vasiyetnamesini ortadan kaldırmaksızın yeni bir vasiyetname yaparsa, kuşkuya yer bırakmayacak şekilde önceki vasiyetnameyi tamamlamadıkça, sonrakini vasiyetname onun yerini alır.
• Belirli mal bırakma vasiyeti de, vasiyetnamede aksi belirtilmedikçe, miras bırakanın sonradan o mal üzerinde bu vasiyete bağdaşmayan başka bir tasarrufta bulunmasıyla ortadan kalkar.
• Miras bırakan, önceki vasiyetnamesini ortadan kaldırmaksızın yeni bir vasiyetname yaparsa, kuşkuya yer bırakmayacak şekilde önceki vasiyetnameyi tamamlamadıkça, sonrakini vasiyetname onun yerini alır.
• Vasiyetnameler birbirini tamamlar nitelikteyse her bir dikkate alınır.
