Öz
Sokak köpeklerinin insanlara saldırması sonucu yaralanma ve ölüm haberleri gün geçtikçe artmıştır. Haber bültenleri ve sosyal medya aracılığıyla bu saldırılar daha görünür hale gelmiştir. Peki sokak köpeği saldırısına maruz kalan bir vatandaş hukuki olarak devletten herhangi bir tazminat alabilir mi? Yazımızın içeriği, sokak köpeklerinin bir kişiye saldırması sonucu kişinin devletten talep edebileceklerine ilişkindir.
- Giriş
Sokak köpeklerinin saldırılarına ilişkin ilk olarak bakılması gereken esas mevzuat 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’dur. Kanunda sokak köpeği tabiri geçmemekte bunun yerine sahipsiz hayvan terimi kullanılmaktadır. Kanunun 3. maddesinin (f) bendinde sahipsiz hayvan “sahipli hayvanlar dışında kalan evcil hayvanlar” olarak tanımlanmıştır.
Sahipli hayvanların vermiş olduğu zararları gidermekle yükümlü olanın hayvan sahibi olduğu hem 5199 sayılı kanunun m.5/2 hem de 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu m.67 hayvan bulunduranın kusursuz sorumluluğunda belirtildiğinden, bu sorumluluktan doğan zarar tazmininin adli yargıda talep edilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla sahipli hayvanın, köpeğin bir kişiye saldırması durumunda idareye karşı değil; hayvanın, köpeğin sahibine karşı tazmin talebinde bulunulabilir.
- İdarenin Sorumluluğu
Sahipsiz hayvanların korunması, bakılması, gözetimi, insan ve çevre sağlığı için oluşabilecek olumsuz etkileri gidermeye yönelik tedbirlerin alınması idarenin görevidir. İdarenin sahipsiz hayvanlara ilişkin yükümlülükleri 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu, Hayvanların Korunmasına Dair Uygulama Yönetmeliği, 5393 sayılı Belediye Kanunu, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’nda yer almaktadır.[1] Belirtilen kanunlardaki;
- 5199 sayılı Kanun m.6 – Sahipsiz ve güçten düşmüş hayvanların korunması, m.16 – İl hayvanları koruma kurulu görevleri
- Hayvanların korunmasına Dair Uygulama Yönetmeliği m.5 – İl Müdürlüğünün görev ve sorumlulukları, m.6 – İl hayvan koruma kurulunun görev ve sorumlulukları, m.7 -Belediyelerin alacağı tedbirler
- 5393 sayılı Kanun m.14 – Belediyenin görev ve sorumlulukları
- 5216 sayılı Kanun m.7 – Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları
başlıklı maddelerle sahipsiz hayvanların bakım ve gözetimi, kısırlaştırılması, bakımevleri yapılması, saldırgan olanlarının eğitilmesi vb. gibi yükümlülükler valilikler, büyükşehir belediyeleri ve ilçe belediyelerine yüklenmiştir.
Belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen görevli idarelerin hizmet kusuru nedeniyle sorumlulukları gündeme gelecektir. Hizmetin kötü, geç veya gereği gibi işlememesi durumunda hizmet kusuru söz konusu olur ve bu kusur nedeniyle oluşan zararı idare tazmin etmekle yükümlüdür.
İdarenin zararı ödeme yükümlülüğü, anayasadan doğmaktadır. Anayasa hükmü “AYm.125/son- İdare, kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlüdür.” şeklindedir. Hükümden hareketle idarenin tazmin yükümlülüğünün doğması için:
- Ortada idarenin bir eylemi veya işlemi
- Bu eylem veya işlemden doğan bir zararın
- Eylem veya işlem ve zarar arasında illiyet bağının
bulunması şartlarının birlikte sağlanması gerekmektedir.
- Zarar Nasıl Tazmin Edilir?
Anayasanın 125/1 maddesi gereğince; “İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır.” Buna göre; sahipsiz hayvanların, sokak köpeklerinin saldırısına uğrayan kişi şartların sağlanması durumunda idareye karşı dava açabilir. Açılacak davada dikkat edilmesi gereken hususlar şöyledir:
- İdareye Başvuru: İdareye karşı açılacak dava, açılmadan önce İdari Yargılama Usulü Kanunu m.13 uyarınca idareye başvurulmalıdır. Sokak köpeklerinin saldırısına uğrayan kişi; saldırının gerçekleştiği tarihten itibaren 1 yıl içerisinde, saldırının gerçekleştiği yerdeki valiliğe, büyükşehir belediyesine veya ilçe belediyesine bu zararın giderilmesi için başvurmalıdır.
Danıştay 8. Dairesinin 12.03.2021 tarihli E.2020/7528, K.2021/1532 sayılı kararında, sokak köpeğinin saldırısı sonucu açılan davada, hasım konumunda gösterilmesi gereken idareleri somut uyuşmazlık için Karatay Belediye Başkanlığı, Konya Valiliği ve Konya Büyükşehir Belediye Başkanlığı olarak göstermiştir. Somut karar, hangi idareye başvuru yapılması gerektiği hususuna ışık tutmaktadır.
- Açılacak Dava ve Görevli Mahkeme: Sokak köpeklerinin saldırısı sonucu açılacak davalar, İYUKm.2/1(b) hükmün çerçevesinde değerlendirilir ve açılacak dava tam yargı davasıdır. Tam yargı davası idari dava türüdür ve bu sebeple açılacak davalarda görevli mahkeme idare mahkemesidir.
- Yetki: İYUKm.36 – Tam yargı davalarında yetkiyi;
“Madde 36 – İdari sözleşmelerden doğanlar dışında kalan tam yargı davalarında yetkili mahkeme, sırasıyla:
a) Zararı doğuran idari uyuşmazlığı çözümlemeye yetkili,
b) Zarar, bayındırlık ve ulaştırma gibi bir hizmetten veya idarenin herhangi bir eyleminden doğmuş ise, hizmetin görüldüğü veya eylemin yapıldığı yer,
c) Diğer hallerde davacının ikametgahının bulunduğu yer.
İdari mahkemesidir.” şeklinde düzenlemiştir.
- Talep: Sokak köpeklerinin saldırısına uğrayan kişi açacağı davada hem maddi hem de manevi tazminat isteminde bulunabilir. İstenilecek maddi tazminatta uğranılan zarar bedelinin belgelendirilmesi önemlidir. Maddi zarar; ölüm şeklinde gerçekleşmiş ise Türk Borçlar Kanunu’nun 53. maddesinde sayılanlar, bedensel zarar şeklinde gerçekleşmiş ise de TBKm.54’te sayılanlar istenebilir. Manevi tazminatın istenmesinde ise TBKm.56 hükmü dikkate alınmalıdır. Talep edilen maddi ve manevi tazminatlar idareye başvuru tarihinden işleyecek faiz ile talep edilebilir.
Sonuç
Sokak köpeklerinin saldırması devletin hizmet kusurunu doğurmaktadır. Kusuru olan idare bu kusuru maddi ve manevi olarak tazmin etmekle yükümlüdür. İdarenin bu yükümlülüğü yerine getirmesi istenilirken yürünmesi gereken yollar titizlikle, adım adım yürünmelidir. Şöyle ki; idare mevzuatı tek bir kanunda toplanmamaktadır, dağınık bir mevzuata sahiptir ve somut olayın hangi idarenin, görevine girdiği veya kusuru olduğunun tespiti bu sebeple zor olabilmektedir. Ayrıca idari yargılamada, dava süreci ve öncesinde uyulması gereken bazı şartlar mevcuttur. Belirtilen hususlar iyi bir hukuki bilgi gerektirmektedir. Bu sebeple, sokak köpeklerinin saldırısı sonucu idareye karşı tazminat talebinde bulunacak kişilerin yetkin bir hukukçudan, avukattan yardım alması davanın seyrini önemli ölçüde etkileyecektir.
[1]SARI, Ömür Kadri (2023) “Sokak Köpeği Saldırısı Nedeniyle İdarenin Sorumluluğu ve Tam Yargı Davaları”, Danıştay Dergisi, S.156, s.243.
