I. TANIM VE HUKUKİ DAYANAK
İhtiyati haciz, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun (İİK) 257-260. maddelerinde düzenlenen bir tedbir müessesesidir. Bu müessese, alacaklının ileride elde edeceği hakkın teminat altına alınması amacıyla, borçlunun mal varlığı üzerinde geçici nitelikte bir sınırlama getirmektedir.
II. İHTİYATİ HACZİN ŞARTLARI
A) Maddi Şartlar:
- Kuvvetli alacak belirtisi:
– Alacaklının, borçluya karşı ileri sürdüğü alacağın varlığına dair yazılı deliller (senet, sözleşme, mahkeme kararı vb.)
– Alacağın miktar ve mahiyetinin belirli veya belirlenebilir olması
- Haciz gerekçesi:
– Borçlunun mal kaçırma ihtimalinin bulunması
– Malların değerinde azalma riski
– Borçlunun temerrüde düşmesi veya iflasa yakın durumda olması
B) Şekli Şartlar:
1. Yetkili merciin belirlenmesi:
– Sulh Hukuk Mahkemesi (HMK m. 389)
– İcra Hukuk Mahkemesi (İİK m. 257)
2. Teminat gösterilmesi:
– Alacaklının, yanlış haciz halinde doğacak zararı karşılamak üzere teminat göstermesi (HMK m. 390/2)
– Teminat miktarının hâkim tarafından takdir edilmesi
III.İHTİYATİ HACİZ TÜRLERİ:
- Taşınır haciz
- Taşınmaz haciz
- Üçüncü kişilerdeki alacakların haczi
IV. İHTİYATİ HACİZ TALEBİNİN İNCELENMESİ
1. Başvuru ve Karar Aşaması:
- Alacaklı, Sulh Hukuk Mahkemesi veya İcra Hukuk Mahkemesi’ne dilekçe ile başvurur.
- Deliller sunularak “acil ve gerekli” olduğu ispatlanır.
- Mahkeme, inceleme yaparak kabul veya red kararı verir.
2. İcra Dairesine İletilmesi:
- Mahkeme kararı alındıktan sonra İcra Dairesi’ne başvurulur.
- İcra memuru, borçlunun malları üzerine ihtiyati haciz koyar.
3. Kesin Haciz veya İptal Süreci:
✔ Kesinleşme: Alacaklı, 10 gün içinde asıl dava (tahsilat davası) açarsa, ihtiyati haciz kesinleşir.
✔ İptal: 10 gün içinde dava açılmazsa, ihtiyati haciz kendiliğinden kalkar.
V. İTİRAZ VE KANUN YOLLARI
Borçlu, ihtiyati haciz kararına 7 gün içinde itiraz edebilir. İtiraz, icra mahkemesinde yapılır.
Haciz kaldırılırsa, alacaklının teminatı borçluya tazminat olarak verilebilir. İtirazın kesin olarak reddi halinde istinaf yoluna başvurulabilir.
VI.UYGULAMADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN ÖNEMLİ HUSUSLAR
- İhtiyati haciz, kesin haciz değildir. Geçici bir korumadır.
- 10 gün kuralı kritiktir! Dava açılmazsa haciz düşer.
- Teminat şartı zorunludur. Aksi halde haciz talebi reddedilir.
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
İhtiyati haciz müessesesi, alacaklılar için önemli bir hukuki güvence sağlamakla birlikte, titizlikle uygulanması gereken bir tedbirdir. Uygulamada sürelerin ve şartların ihlali, ciddi hukuki sonuçlar doğurabilmektedir. Özellikle teminat miktarının belirlenmesi ve haciz gerekçesinin ispatı konularında hukuki danışmanlık alınması önem arz etmektedir.
