Anayasamızın 26. maddesi ifade özgürlüğünü güvence altına alırken, Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesi ise hakaret suçunu tanımlar. Bu durum, toplumda sıkça karşılaşılan “Ne söyleyebilirim, ne söyleyemem?” sorusunu gündeme getirir. Özellikle sosyal medya ve dijital ortamların yaygınlaşmasıyla ifade özgürlüğü ile hakaret arasındaki sınır daha da hassas bir hâle gelmiştir. Bu yazıda, ifade özgürlüğü ile hakaret arasındaki farkı, Yargıtay kararları ışığında açıklıyoruz.
İfade Özgürlüğü Nedir?
İfade özgürlüğü; bireyin düşüncelerini açıklama, yayma ve başkalarıyla paylaşma hakkıdır. Bu hak, sadece toplumca kabul edilen fikirleri değil; rahatsız edici, aykırı, hatta şoke edici görüşleri de kapsar. Ancak mutlak bir hak değildir, sınırlanabilir.
Sınırları:
• Kamu düzeni
• Başkalarının onuru ve hakları
• Nefret söylemi yasağı
• Kişilik haklarına saldırı
Hakaret Suçu Nedir?
Türk Ceza Kanunu’na göre hakaret, “bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldırı kastıyla somut fiil isnadı dışında bir sözle saldırmak”tır.
Suçun Oluşabilmesi İçin:
• Mağdurun kim olduğunun belirlenebilir olması,
• Söylenen sözün küçük düşürücü niteliğe sahip olması,
• İfade özgürlüğü sınırlarını aşması gerekir.
Yargıtay’a göre eleştiri; düşünce açıklamasıdır, kişilik değerlerine doğrudan saldırı içermez. Hakaret ise kişinin şeref ve saygınlığını zedelemeyi amaçlar.
Sosyal Medyada Hakaret
Sosyal medya yoluyla yapılan paylaşımlarınız da hakaret suçunu oluşturabilir. Özellikle:
• Küfürlü ifadeler
• Aşağılayıcı lakaplar
• Yalan ithamlar
bu kapsamdadır. Bu tür paylaşımlar kamuya açık yapılmışsa suçun “alenen” işlendiği kabul edilir ve ceza yarı oranında artırılır.
Eleştiride Dilin Önemi
Yargıtay, kullanılan dilin düzeyine dikkat çeker. Eleştirinin sert olması mümkün; fakat kaba, aşağılayıcı ya da küçük düşürücü hale geliyorsa artık ifade özgürlüğünün korumasından ayrılır.
Yargıtay 18. CD, 2023/1859 E., 2023/3476 K.:
“Sanığın siyasi görüş beyanı ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilmiştir; ancak kullandığı ‘şerefsiz’ ifadesi hakaret suçunu oluşturur.”
Hakaret Suçunun Cezası
TCK 125. maddeye göre:
• Basit hakaret: 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası
• Alenen yapılırsa: Ceza 6’da 1 oranında artırılır
• Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı yapılırsa: Ceza 1 yıldan 2 yıla kadar hapis
Mağdur Ne Yapabilir?
• Savcılığa suç duyurusunda bulunabilir.
• Tazminat davası açabilir. (Maddi + Manevi)
• İhtiyati tedbir talep edebilir. (Hakaret içeren içeriğin kaldırılması)
Sonuç
İfade özgürlüğü demokratik toplumun temel direğidir. Ancak bu özgürlük; kişilerin onur, şeref ve saygınlığına saldırı hakkı vermez. Bu nedenle hem yazılı hem sözlü beyanlarda eleştirinin sınırları iyi bilinmeli, düşünce açıklarken hukuk dışına çıkılmamalıdır.
