A. Küçüğün Evlat Edinilmesi
Bir küçüğün evlat edinilmesi, evlat edinen tarafından 1 yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması koşuluna bağlıdır. Evlat edinmenin her hâlükârda küçüğün yararına olması ve evlat edinenin diğer çocuklarının yararlarının hakkaniyete aykırı biçimde zedelenmemesi gerekir. Evlat edinilenin, evlat edinenden en az 18 yaş küçük olması şarttır. Ayırt etme gücüne sahip olan küçük, rızası olmadıkça evlat edinilemez.
Vesayet altındaki küçük, ayırt etme gücüne sahip olup olmadığına bakılmaksızın vesayet dairelerinin (vesayet makamı ve denetim makamı) izniyle evlat edinilebilir. Evlat edinme, küçüğün ana ve babasının rızasını gerektirir. Rıza, küçüğün veya ana ve babasının oturdukları yer mahkemesinde sözlü veya yazılı olarak açıklanarak tutanağa geçirilir. Verilen rıza, evlat edinenlerin adları belirtilmemiş veya evlat edinenler henüz belirlenmemiş olsa dahi geçerlidir.
Rıza, küçüğün doğumunun üzerinden 6 hafta geçmeden önce verilemez. Rıza, tutanağa geçirilme tarihinden başlayarak 6 hafta içinde aynı usulle geri alınabilir. Geri almadan sonra yeniden verilen rıza kesindir.
Aşağıdaki hâllerde ana ve babadan birinin rızası aranmaz:
- Kim olduğu veya uzun süreden beri nerede oturduğu bilinmiyorsa,
- Ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun bulunuyorsa,
- Küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeterince yerine getirmiyorsa.
B. Ergin veya Kısıtlının Evlat Edinilmesi
Evlat edinenin altsoyunun açık muvafakatiyle (rızasıyla) ergin veya kısıtlı aşağıdaki hâllerde evlat edinilebilir:
- Bedensel veya zihinsel engeli sebebiyle sürekli olarak yardıma muhtaçsa ve evlat edinen tarafından en az 5 yıldan beri bakılıp gözetilmekteyse,
- Evlat edinen tarafından, küçükken en az 5 yıl süreyle bakılıp gözetilmiş ve eğitilmişse,
- Diğer haklı sebepler mevcutsa ve evlat edinilen, en az 5 yıldan beri evlat edinen ile aile hâlinde birlikte yaşamakta ise.
C. Tek Başına Evlat Edinme
Evli olmayan kişi, 30 yaşını doldurmuşsa tek başına evlat edinebilir.
İstisna olarak, 30 yaşını doldurmuş olan eş, aşağıdaki durumların varlığı hâlinde tek başına evlat edinebilir:
- Diğer eşin ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksunluğu,
- 2 yılı aşkın süredir nerede olduğunun bilinmemesi,
- Mahkeme kararıyla 2 yılı aşkın süredir eşinden ayrı yaşaması nedeniyle birlikte evlat edinmesinin mümkün olmadığını ispat etmesi.
D. Birlikte Evlat Edinme
Eşler, ancak birlikte evlat edinebilirler. Evli olmayanlar birlikte evlat edinemazler. Eşlerin:
- En az 5 yıldan beri evli olmaları veya
- 30 yaşını doldurmuş bulunmaları gerekir.
E. Evlat Edinmenin Hüküm ve Sonuçları
Evlat edinme kararı, evlat edinenin oturma yeri; birlikte evlat edinmede eşlerden birinin oturma yeri aile mahkemesince verilir. Mahkeme kararıyla birlikte evlatlık ilişkisi kurulmuş olur.
Evlat edinme başvurusundan sonra evlat edinenin ölümü veya ayırt etme gücünü kaybetmesi, diğer koşullar etkilenmediği sürece evlat edinmeye engel değildir.
- Ana ve babaya ait haklar ve yükümlülükler, evlat edinene geçer.
- Evlatlık, evlat edinenin mirasçısı olur.
- Evlatlık küçükse, evlat edinenin soyadını alır. Evlat edinen isterse çocuğa yeni bir ad verebilir.
- Ergin olan evlatlık, evlat edinilme sırasında dilerse evlat edinenin soyadını alabilir.
- Eşler tarafından birlikte evlat edinilen ve ayırt etme gücüne sahip olmayan küçüklerin nüfus kaydına, ana ve baba adı olarak evlat edinen eşlerin adları yazılır.
- Evlatlığın, miras ve diğer haklarının zedelenmemesi ve aile bağlarının devam etmesi amacıyla, evlatlığın naklen geldiği aile kütüğü ile evlat edinenin aile kütüğü arasında bağ kurulur. Kesinleşmiş mahkeme kararı her iki nüfus kütüğüne işlenir.
Evlat edinme ile ilgili kayıtlar, belgeler ve bilgiler, mahkeme kararı olmadıkça veya evlatlık istemedikçe açıklanamaz.
Yasal sebep bulunmaksızın rıza alınmamışsa; rızası alınması gereken kişiler, küçüğün menfaati ağır biçimde zedelenmeyecekse, hâkimden evlatlık ilişkisinin kaldırılmasını isteyebilirler.
Evlat edinme, esasa ilişkin diğer noksanlıklardan biriyle sakatsa; Cumhuriyet savcısı veya her ilgili, evlatlık ilişkisinin kaldırılmasını isteyebilir.
Dava hakkı, evlatlık ilişkisinin kaldırılması sebebinin öğrenilmesinden başlayarak 1 yıl içinde kullanılmazsa düşer.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. Küçüğün evlat edinilmesi için ne kadar süre bakım şartı aranır?
En az 1 yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olmalıdır.
2. Evlat edinilenle evlat edinen arasında yaş farkı kaç olmalıdır?
Evlat edinilen, evlat edinenden minimum 18 yaş küçük olmalıdır.
3. Evli olmayan biri evlat edinebilir mi?
Evet, 30 yaşını doldurmuş ise tek başına evlat edinebilir.
4. Ayırt etme gücü olmayan küçüklerin rızası aranır mı?
Hayır, ayırt etme gücü olmayan küçüklerin rızası aranmaz; ancak vesayet makamlarından izin gerekir.
5. Evlilik dışı kişiler birlikte evlat edinebilir mi?
Hayır, sadece evli çiftler evlat edinebilir.
6. Evlat edinme kararını hangi mahkeme verir?
Evlat edinenin veya birlikte evlat edinecekse eşlerden birinin oturma yerindeki aile mahkemesi karar verir.
