Ceza adalet sisteminde her suçluya aynı şekilde yaklaşmak ne adaletli ne de etkilidir. Özellikle de kısa zamanlı hapis cezaları adına alternatif infaz yöntemleri, bireyin topluma kazandırılması amacıyla oldukça önemlidir. Denetimli serbestlik, bu amaçla geliştirilen ve kişinin cezaevinde geçireceği sürenin bir kısmının dışarda, toplum gözetiminde infaz edilmesini sağlayan bir uygulamadır. Peki, denetimli serbestlik nedir, kimleri kapsar, hangi şartlarda uygulanır?
Denetimli Serbestlik Nedir?
Denetimli serbestlik, kişilerin cezasını belli bir bölümde cezaevinde çektikten sonrası için, kalan kısmını toplum içinde, belirli kurallara dayanarak geçirmesini sağlamakta olan bir ceza infaz yöntemidir. Bu süre boyunca hükümlü; belirli yükümlülüklere tabi tutulur, izlenir ve gerektiğinde rehabilitasyon programlarına dahil edilir.
Bu uygulamanın amacı sadece ceza değil, aynı zamanda bireyin topluma yeniden kazandırılmasıdır.
Denetimli Serbestlikten Kimler Yararlanabilir?
Denetimli serbestlik her suçlu için geçerli değildir. Yararlanabilmek için belli koşulların oluşması gerekir:
1. Hapis Cezasının Süresi
- 1 yıl ya da daha az süre hapis cezası alan kişiler, direkt denetimli serbestlikten yararlanabilmektedirler.
- Daha uzun süreli hapis cezalarında ise belirli bir kısmının cezaevinde geçirilmiş olması şarttır. Genelde infaz süresinin 2/3’ü tamamlandıysa denetimli serbestlik gündeme gelebilir.
2. Açık Cezaevine Ayrılmış Olmak
Hükümlünün, kapalı cezaevinden açık cezaevine geçiş yapmış olması gerekir. Açık cezaevine ayrılma kriterleri de yine Adalet Bakanlığı tarafından belirlenmiştir.
3. Disiplin Suçunun Olmaması
Cezaevi sürecinde ciddi bir disiplin cezası almamış olması gerekir. Özellikle firar girişiminde bulunmak, kavga, uyuşturucu bulundurmak gibi hal ve davranışlar denetimli serbestliği ortadan kaldırabilir.
4. Suçun Niteliği
Terör suçları var ise, örgütlü suçlar, çocuk istismarı, kasten adam öldürme ya da benzeri ağır suçlar işlendiyse denetimli serbestlik uygulanamaz.
Hangi Şartlarda Uygulanır?
Denetimli serbestlik kapsamında olan kişi bazı yükümlülüklere tabidir. Bu yükümlülükler şunları içerebilir:
- Belirli günlerde karakola imza atmak
- Alkol veya madde bağımlılığı tedavisine katılmak
- Belirli saatlerde evde bulunmak (elektronik kelepçe uygulaması olabilir)
- Toplum hizmeti yapmak
- Psikolojik destek veya danışmanlık hizmeti almak
Bu şartlara uyulmadığında denetimli serbestlik bozulur ve kişi kalan cezasını cezaevinde tamamlar.
Denetimli Serbestlik Süresi Ne Kadardır?
Denetimli serbestlik süresi, cezanın kalan kısmıyla sınırlıdır. Örneğin 3 yıl ceza alan bir kişi, 2 yılını cezaevinde geçirdikten sonra kalan 1 yıl için denetimli serbestlikten yararlanabilir.
2023’te yapılan düzenlemelerle, 1 yıl olan denetimli serbestlik süresi bazı suçlar için 3 yıla kadar çıkarılmıştır. Ancak bu düzenleme, her suç ve her mahkum için geçerli değildir.
Denetimli Serbestlik Bozulursa Ne Olur?
Hükümlü kişiler, yükümlülüklerine uymazsa veya yeni suç işlediyse denetimli serbestlik süreci tamamen iptal edilmelidir. Bu durumda kişi, doğrudan cezaevine gönderilir ve kalan cezasını orada tamamlar. Ayrıca yeni bir suç işlenmişse, o suçtan dolayı da ayrı bir dava açılır.
Denetimli Serbestlik Süresince Çalışmak Mümkün mü?
Evet. Hükümlüler, denetimli serbestlik süresince çalışabilir, eğitim alabilir ya da rehabilitasyon programlarına katılabilirler. Amaç bireyin topluma uyum sağlamasıdır. Bu süreçte kişinin sabıkalı olduğunu işverenlere açıklaması zorunlu değildir.
Sonuç: Denetimli Serbestlik Bir Şans mıdır?
Elbette. Ancak bu şans, doğru değerlendirilmediğinde kolayca kaybedilebilir. Bu nedenle denetimli serbestlikten yararlanan bireylerin yükümlülüklerini ciddiyetle yerine getirmesi gerekir.
Toplumun da bu bireylere karşı önyargıdan uzak bir tutum benimsemesi, tekrar suç işleme oranlarını azaltmada önemli bir rol oynar.
