Teknolojinin hayatın merkezine girmesiyle birlikte, ceza yargılamasında en sık karşılaşılan delil kaynaklarından biri artık telefon, tablet ve bilgisayarlar oldu. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 134. maddesi, bilişim sistemleri üzerinde arama yapılmasını ve gerektiğinde bu cihazlara el konulmasını düzenler. Ancak bu düzenleme, temel hak ve özgürlüklerle doğrudan bağlantılı olduğu için sıkı kurallara tabidir.
CMK 134 Neyi Düzenler?
CMK 134, şüpheli veya sanığın kullandığı bilgisayar, cep telefonu ve benzeri bilişim sistemlerinde:
- Arama yapılmasını,
- Kopyalama işlemi yapılmasını,
- Gerektiğinde cihazlara el konulmasını
mümkün kılar. Ancak bu işlemler yalnızca hakim kararı ile yapılabilir. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde savcı karar verebilir; fakat bu kararın 24 saat içinde hakim onayına sunulması zorunludur.
Neden Özel Düzenlemeye İhtiyaç Duyulmuştur?
Bir evde arama yapılırken kişisel eşyalar görülebilir; ancak bilgisayar ve telefonlarda kişinin özel hayatına dair en mahrem bilgiler bulunur. Bu nedenle:
- E-posta yazışmaları,
- WhatsApp ve diğer mesajlaşmalar,
- Özel fotoğraf ve videolar,
- Banka hesapları ve şifreler
gibi son derece hassas veriler korunmak zorundadır. CMK 134, bu hassas dengeyi gözetmek için çıkarılmıştır.
Telefon ve Bilgisayara El Koyma Nasıl Olur?
El koyma işlemi, sıradan bir eşyanın alınması gibi değildir. Çünkü cihaz içindeki veriler kolayca değiştirilebilir, silinebilir veya kopyalanabilir. Bu yüzden:
- El koyma sırasında imaj alma (birebir kopya çıkarma) işlemi yapılır.
- Kopya alınırken cihazın bütünlüğü bozulmamalı, veriler değiştirilmemelidir.
- Kopya üzerinden inceleme yapılır; orijinal cihaz mümkünse geri verilmelidir.
Yargıtay da birçok kararında, incelemelerin kopya üzerinden yapılması gerektiğini, aksi halde delillerin güvenilir olmayacağını vurgulamaktadır.
El Konulan Telefon İncelemesi Ne Kadar Sürer?
1. Dosyanın Niteliği
- Basit bir hırsızlık dosyasında yalnızca arama kayıtları veya mesajlar incelenecekse işlem daha kısa sürebilir.
- Örgütlü suç, uyuşturucu ticareti veya dijital dolandırıcılık gibi kapsamlı soruşturmalarda inceleme aylar sürebilir.
2. Adli Bilişim Kapasitesi
- Telefon incelemeleri, adli bilişim uzmanları tarafından özel cihazlarla yapılır.
- Büyük şehirlerde bile laboratuvarların yoğunluğu nedeniyle süreler uzayabilmektedir.
3. Cihazın Özellikleri ve Şifreleme
- Telefon şifreli ise ya da özel güvenlik uygulamaları varsa çözülmesi çok uzun zaman alabilir.
- Bazı durumlarda aylarca erişim sağlanamaz veya hiç açılamaz.
4. Yargısal Süreç
- CMK 134 gereği, telefonun kopyası alınarak inceleme yapılmalı ve orijinal cihaz mümkünse geri verilmelidir. Ancak uygulamada cihaz çoğu zaman uzun süre adli emanetlerde kalır.
- Mağduriyetin önlenmesi için avukatlar, “cihazın iadesi” talebiyle sulh ceza hâkimliğine başvurabilir.
Pratikte:
- Ortalama inceleme süresi birkaç hafta ile birkaç ay arasında değişmektedir.
- Özellikle yoğun adli bilişim birimlerinde 6-12 aya kadar uzayan vakalar da görülmektedir.
Hukuka Aykırı El Koyma Ne Anlama Gelir?
Eğer telefon veya bilgisayara, hakim kararı olmadan veya kanuna aykırı şekilde el konulursa, bu durumda elde edilen veriler delil olarak kullanılamaz. Anayasa Mahkemesi de özel hayatın gizliliğine yapılan müdahalelerde, kanuna uygunluk şartının titizlikle aranacağını belirtmektedir.
Bizimle iletişime geçebilirsiniz
Örnek Senaryo
Bir uyuşturucu soruşturmasında şüphelinin telefonuna, savcının talimatıyla el konulduğunu düşünelim. Eğer bu işlem hakim kararıyla onaylanmazsa, telefon içindeki WhatsApp yazışmaları hukuka aykırı delil kabul edilir ve mahkeme kararına esas alınamaz.
Sonuç
CMK 134, yalnızca bir usul kuralı değil; aynı zamanda özel hayatın gizliliği ile adil yargılanma hakkı arasındaki dengeyi kurmaya çalışan bir düzenlemedir. Bu nedenle, telefon veya bilgisayara el koyma işlemi ancak kanunun öngördüğü sıkı şartlarla yapılabilir. Aksi halde, elde edilen veriler hukuken hiçbir değer taşımaz.
