Türkiye’de birçok işçi, maaşının bir kısmını bankadan, kalanını ise elden alabiliyor. Bu uygulama, özellikle asgari ücretin bankada eksik gösterilip farkının elden verilmesi şeklinde olduğunda hem işçi hem de işveren açısından hukuki sorunlara yol açabilmektedir. Peki bu durum yasal mı? İşçi böyle bir durumda ne yapmalı?
Ücretin Banka Üzerinden Ödenmesi Zorunluluğu
4857 sayılı İş Kanunu’nun 32. maddesi ve Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü Ödemelerin Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelik gereğince:
- İşçi sayısı en az 5 olan işyerlerinde ücret, prim, ikramiye gibi ödemeler banka aracılığıyla yapılmak zorundadır.
- Amaç, işçi ödemelerinin şeffaf ve denetlenebilir olmasını sağlamaktır.
Elden Ödeme Hukuka Uygun mu?
İşverenin asgari ücreti bankadan yatırıp, fazla mesai veya prim gibi ek ödemeleri elden vermesi mümkündür. Ancak:
- Elden verilen her ödeme bordroya yansıtılmalıdır.
- Bankada asgari ücretin altında gösterip farkını elden vermek hukuka aykırıdır ve SGK prim kaçırma olarak değerlendirilir.
SGK ve Vergi Yönünden Sonuçlar
- Eksik bildirilen ücret SGK primleri faiziyle beraber tahsil edilmelidir.
- İşverene idari para cezası uygulanır.
- Vergi yönünden eksik beyan söz konusuysa, gelir vergisi ve damga vergisi için ayrıca ceza verilir.
İşçi Açısından Haklar
Eğer ücretinizin bir kısmı elden ödeniyor ve bordroya yansıtılmıyorsa:
- İş Mahkemesi’nde ücret alacağı davası açabilirsiniz.
- Haklı sebeplerle fesih yaparak kıdem tazminatınızı talep edebilmektesiniz (İş Kanunu m. 24/II-e).
- SGK’ya ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyette bulunabilmektesiniz.
Yargıtay’ın Görüşü
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2020/11801 E., 2021/5761 K. sayılı kararında, işçinin bordroda görünmeyen elden ödemeleri tanık beyanıyla ispatlayabileceği kabul edilmiştir. Bu da işçi lehine önemli bir korumadır.
Ne Yapmalıyım?
- Bordroyu Kontrol Edin – Gerçekte aldığınız ücretin tamamının yazılı olduğundan emin olmalısınız.
- Elden Ödemeyi Belgeleyin – Mümkünse makbuz ya da yazılı teslim belgesi almalısınız.
- Delil Toplayın – Mesajlaşma kayıtları, tanık beyanları, ödeme listesi gibi her belge önemli olabilir.
- SGK ve Bakanlığa Bildirin – Eksik prim bildirimi yapan işverenler denetime tabi tutulur.
- Haklı Fesih Hakkınızı Kullanın – Eksik ücret bildirimi, kıdem tazminatı alma hakkı doğurur.
- Dava Açın – Eksik ödenen maaş, fazla mesai veya prim alacaklarınızı talep edebilirsiniz.
