Giriş
Velayet, çocukların bakımı, eğitimi, temsili ve malvarlığının yönetimi gibi konularda ebeveynlere tanınan hak ve yükümlülükler bütünüdür. Boşanma durumlarında en çok tartışılan konulardan biri olan “ortak velayet”, son yıllarda hukuk sistemimizde ve toplumumuzda giderek daha fazla gündeme gelmektedir.
1. Ortak Velayet Nedir?
Ortak velayet (müşterek velayet), boşanma sonrasında çocuğun her iki ebeveynin de velayeti altında kalmasıdır. Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 336. maddesine göre, esas olan velayetin ebeveynlerden birine verilmesidir.
TMK Madde 336- Evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velâyeti birlikte kullanırlar.
Ancak özellikle son yıllarda Yargıtay kararlarında ortak(müşterek) velayet yönünde bir eğilim görülmektedir.
2. Ortak Velayet Nasıl Alınır?
Türkiye’de ortak velayet süreci şu aşamalardan oluşur:
a) Anlaşmalı Boşanma Durumunda
- Ebeveynler ortak velayet konusunda anlaşır.
- Boşanma protokolüne ortak velayet şartları yazılır.
- Mahkeme, çocuğun yüksek yararını değerlendirerek onay verir.
b) Çekişmeli Boşanma Davası Durumunda
- Taraflardan biri ortak velayet talebinde bulunur.
- Mahkeme, sosyal inceleme raporu isteyebilir.
- Çocuğun görüşü alınır (yaşı uygunsa).
- Uzman görüşleri değerlendirilir.
- Mahkeme, çocuğun yüksek yararına göre karar verir.
c) Sonradan Ortak Velayet Talebi
– Boşanma sonrasında da ortak velayet talebinde bulunulabilir.
– Velayetin değiştirilmesi davası açılır.
– Yeni şartlar ve çocuğun durumu değerlendirilir.
3. Ortak Velayetin Şartları Nelerdir?
Ortak velayetin kabul edilebilmesi için mahkeme bazı şartlar aramaktadır:
a) Ebeveynler Arasında İşbirliği
– Ebeveynlerin iletişim halinde olması,
– Çocukla ilgili konularda uzlaşabilme yeteneği,
– Birbirlerinin ebeveynlik haklarına saygı göstermesi gibi şartlar aranır.
b) Çocuğun Yaşı ve Gelişimi
– Özellikle okul çağındaki çocuklar için daha uygundur.
– Bebeklerde ve çok küçük çocuklarda genellikle tek velayet tercih edilir.
c) Coğrafi Yakınlık
– Ebeveynlerin ikametgahlarının birbirine yakın olması
– Çocuğun okul ve sosyal hayatını aksatmayacak mesafede olması önem kazanmaktadır.
d) Maddi ve Manevi Koşullar
– Her iki ebeveynin de çocuğa uygun yaşam koşulları sunabilmesi
– Psikolojik olarak sağlıklı ebeveyn-çocuk ilişkisi kurabilmesi değerlendirilir.
e) Çocuğun Görüşü
– 12 yaşını dolduran çocukların görüşü mahkemece mutlaka alınır
– Daha küçük çocukların da görüşleri dikkate alınabilir
4. Ortak Velayet Ne Gibi Avantajlar Sunar?
a) Çocuk Açısından
– Her iki ebeveynle de sağlıklı ilişki sürdürme imkanı,
– Ebeveyn kaybı hissi yaşamama,
– Psikolojik gelişimde daha az olumsuz etki,
– Maddi ve manevi ihtiyaçların her iki ebeveynden de karşılanmasını sağlar.
b) Ebeveynler Açısından
– Çocuk üzerindeki sorumluluklar paylaşılmış olur.
– Ebeveynlik haklarının korunması açmaçlanır.
– Çocukla düzenli görüşme garantisi oluşur.
– Boşanmanın psikolojik yükünün hafiflemesi sağlanır.
5. Ortak Velayet ve Nafaka İlişkisi
Ortak velayet durumunda nafaka konusu önem taşır:
– Çocuğun maddi ihtiyaçları her iki ebeveyn tarafından karşılanır.
– Mahkeme, eşlerin gelir dengesine göre katkı payı belirler.
– Her iki ebeveyn çocuğun eğitim, sağlık, sosyal harcamalarını karşılamakla yükümlüdür.
6. Sonuç ve Öneriler
Ortak velayet, çocuğun yüksek yararı gözetilerek değerlendirilen bir velayet türüdür.
Ortak velayette:
– Çocukla ilgili önemli kararlar (eğitim, sağlık, din vb.) birlikte alınır.
– Çocuğun bakımı ve gözetimi konusunda işbirliği yapılır.
– Çocuk belirli dönemlerde her iki ebeveynle de yaşar.
Ortak velayet, uygun şartlarda çocuğun iki ebeveyniyle de sağlıklı ilişkiler kurabilmesi için önemli bir fırsat sunmaktadır. Ancak her aile için uygun olmayabileceği unutulmamalı, her durumda çocuğun üstün yararı temel kriter olarak ele alınmalıdır. Uygulamada başarılı olabilmesi için alanında uzman bir avukattan destek alınması yararlı olabilir.
