İş hukuku kapsamında işverenlerin bilmesi gereken önemli bir yükümlülük, engelli ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğudur. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 30. maddesine göre, belirli şartları sağlayan işverenlerin bu yükümlülüğü yerine getirmesi gerekiyor. Engelli ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu, sadece yasal yükümlülük değildir, aynı zamanda toplumsallığı artırmayı hedef belirleyen önemli adımdır. Bu yükümlülük hali, işverene sorumluluk yüklediği gibi hem de engelli bireylerin ve eski hükümlülerin iş gücü için katılımına katkı sağlıyor.
Yükümlülük Oranları ve Kapsamı
• 50 veya daha fazla işçi çalıştıran özel sektör işyerleri için:
• %3 engelli çalıştırma yükümlülüğü vardır.
• %2 eski hükümlü ya da askerlik hizmetini yapan terör olaylarından yararlanan askerler çalıştırma zorunluluğu bulunur.
• 50 veya daha fazla işçi çalıştıran kamu işyerleri için:
• %4 engelli çalıştırma yükümlülüğü vardır.
İşverenlerin Dikkat Etmesi Gereken Hususlar
• Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırması gereken işçi sayısı, toplamdaki işçi sayısına göre hesaplanır.
• Çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalışan işçiler esas alınır.
• Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür.
• Oran hesaplamasında yarım sayılar dikkate alınmaz, tam sayı olarak yukarıya yuvarlanır.
• Alt işveren işçileri, çalıştırılması gereken işçi sayısının hesaplanmasında dikkate alınmaz.
Yükümlülüğün Yerine Getirilmemesi Durumu
Yer alt ve su üstü engelli işçiler çalıştırmaz. İşverenin işçisini engelli hale getirmesi durumunda, işveren bu yükümlülükten kurtulamaz. Ancak bir işyerinden malulen ayrılmak zorunda kalıp da sonradan maluliyeti ortadan kalkan işçiler eski işyerinde tekrar işe alınmak zorundadır. Buna uymayan işverenlere, işe alması gereken her bir engelli işçi için 6 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanır.
Cezai Yaptırımların Etkisi
Örnek: Eğer bir işveren, 3 engelli birey çalıştırması gerekiyorken bu yükümlülüğünü yerine getirmezse, her eksik işçi için 6 asgari ücret tutarında bir ceza ödemektedir. Asgari ücretin 22.104 TL olduğunu düşünürsek, bu ceza aylık 6 x 22.104 = 132.624 TL olur. Üç işçi için ise bu rakam aylık 397,872 TL’ye ulaşabilir. Bu, işverenler için ciddi bir mali yük anlamına geliyor.
Eski Hükümlü Çalıştırma Detayı
Bir işyerinde malulen ayrılmak zorunda kalıp da sonradan maluliyeti ortadan kalkan işçiler eski işyerinde tekrar işe alınmak zorundadır. Ancak şartları yerine getiren işverenler, eski hükümlü yerine, terörle mücadelede yararlanan ve askerlik hizmetini yapamayan bireyleri çalıştırırsa, bu yükümlülük yerine getirilmiş sayılır.
Hazine Desteği
Engelli işçiler, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı Hazinece karşılanır. Halihazırda engelli işçi çalıştıran işverenlerin bu şekilde sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı Hazinece karşılanır.
Örnek Hesaplama: Ahmet’in Fabrikası
Ahmet’in Kahramanmaraş’ta bulunan tekstil fabrikasında toplam 250 işçi çalışmaktadır. 4857 Sayılı İş Kanunu’na göre Ahmet’in bu işyerinde çalıştırması gereken engelli işçi sayısı en az 10’dur.
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 30. Maddesi, işverenler için engelli ve eski hükümlü çalıştırma konusu adına önemli yükümlülükler yüklüyor. Bu yükümlülüğü yerine getirmek, hem cezai yaptırımlardan koruma sağlar hem de Hazine teşviklerinden faydalanmanıza fayda sağlar. İşyerinizde bu yükümlülüğü nasıl uyguluyorsunuz?
