Türkiye’de motorlu taşıt işletenlerin, trafik kazaları sonucu oluşan zararları karşılamak amacıyla “Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası” (ZMSS) yaptırmaları zorunludur. Bu sigorta, belirli şartlar altında meydana gelen kazalarda, sigorta limitleri dahilinde zararın tazmin edilmesini sağlar. Ancak sigorta şirketleri, bazı durumlarda ödedikleri tazminatı, zarara neden olan sigorta ettirenden rücu davası yoluyla geri alabilirler.
I. Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (ZMSS) Kavramı
1. Tanım ve Amacı:
ZMSS, motorlu taşıt işletenlerin üçüncü kişilere verdikleri zararları belirli limitler dahilinde karşılamak üzere yaptırmak zorunda oldukları sigortadır. Temel amaç, zarar görenlerin tazminat taleplerinin hızlı ve güvenilir bir şekilde karşılanmasıdır.
2. Hukuki Dayanak:
ZMSS, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu (KTK) ile düzenlenmiştir. KTK’nın 85. maddesinde, motorlu araçların sebep olduğu zararlardan işletenin sorumlu olduğu belirtilmiş ve bu sorumluluğun sigorta ile güvence altına alınması öngörülmüştür.
3. Kapsam ve Sınırlar:
– ZMSS yalnızca maddi zararları kapsar; manevi tazminat talepleri sigorta teminatı dışındadır.
– Sigorta limitleri kanunla belirlenmiştir. Zarar bu limiti aşarsa, aşan kısım işletenin şahsi sorumluluğuna girer.
– Sigorta kapsamı dışında kalan durumlar KTK m. 92’de sayılmıştır (Örneğin, işletilme halinde olmayan araçların sebep olduğu zararlar, manevi tazminat talepleri gibi).
II. Sigortacının Sorumluluğunun Şartları Nelerdir?
Sigorta şirketinin tazminat ödeme yükümlülüğünün doğması için aşağıdaki şartların gerçekleşmesi gerekir:
A. Genel Şartlar
1. Zararın Doğmuş Olması:
Zarar, kişinin ölümü, yaralanması veya eşyanın hasar görmesi şeklinde olabilir.
2. Zararın Trafik Kazasından Kaynaklanması:
Kazanın ani, dış etkenli ve istenmeyen bir olay olması gerekir.
3. Zarara Motorlu Aracın Sebep Olması:
KTK’da tanımlandığı şekilde bir motorlu araç söz konusu olmalıdır.
4. Uygun İlliyet Bağı:
Zarar ile motorlu araç arasında nedensellik bağının bulunması gerekir.
B. Özel Şartlar
1. İşletenin Sorumluluğu:
– İşleten, aracın sahibi veya fiili tasarrufu elinde bulunduran kişidir.
– İşleten, kusursuz sorumluluk ilkesi gereğince zarardan sorumlu tutulur.
2. Kurtuluş Kanıtı Getirememesi:
İşleten, zararın mücbir sebep, zarar görenin ağır kusuru veya üçüncü kişinin ağır kusuru nedeniyle meydana geldiğini ispatlayamazsa sorumlu olur.
III. Sigortacının Rücu Hakkı
Sigortacı, ZMSS kapsamında ödediği tazminatı, belirli durumlarda zarara neden olan sigorta ettirenden veya kazaya sebebiyet veren üçüncü kişiden geri alabilir. Bu durumlar ZMSS Genel Şartları’nın B.4. maddesinde şu şekilde sıralanmıştır:
1. Kasıt veya Ağır Kusur:
Zarar, işletenin veya sorumlu olduğu kişilerin kasıtlı hareketi veya ağır kusuru sonucu meydana gelmiş olmalıdır.
2. Ehliyetsiz Sürücü:
Aracın ehliyetsiz kişiler tarafından kullanılması sonucu kaza meydana gelmişse rücu hakkı kullanılabilir.
3. Alkol veya Uyuşturucu Kullanımı:
Sürücünün alkol veya uyuşturucu etkisi altında olması diğer bir nedendir.
4. Yasal Yükümlülüklere Uyulmaması:
Örneğin, aşırı yük veya yolcu taşınması, tehlikeli madde taşınması gibi durumlar.
5. Sigorta Ettirenin Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesi:
Sigorta ettirenin ihbar yükümlülüğünü yerine getirmemesi veya koruma önlemlerini almaması.
IV. Rücu Davalarına İlişkin Usul Hükümleri
1. Görevli Mahkeme:
– Rücu davaları, tazminat miktarına göre sulh veya asliye hukuk mahkemelerinde görülebilir.
– Tarafların tacir olması ve ticari işletmeyi ilgilendirmesi halinde asliye ticaret mahkemeleri görevli olabilir.
2. Yetkili Mahkeme:
– KTK m. 110’a göre, sigorta şirketinin merkezinin, şubesinin veya kazanın olduğu yer mahkemesi yetkilidir.
– HMK’daki genel yetki kuralları da uygulanabilir.
3. İspat Yükü:
– Sigortacı, ödeme yaptığını ve rücu hakkının doğduğunu ispatlamalıdır.
– Zarar veren, sigortacının iddialarına karşı savunma yapabilir (örneğin, kusurun olmadığını veya zamanaşımının dolduğunu ileri sürebilir).
4. Zamanaşımı:
– Rücu hakkı, tazminatın ödendiği ve sorumlunun öğrenildiği tarihten itibaren iki yıl içinde kullanılmalıdır (KTK m. 109).
Sonuç
ZMSS, trafik kazaları sonucu oluşan zararların hızlı ve etkin bir şekilde tazmin edilmesini sağlayan önemli bir sigorta türüdür. Sigortacılar, belirli şartlar altında ödedikleri tazminatı rücu davası yoluyla geri alabilirler. Rücu davalarında görevli ve yetkili mahkeme, ispat yükü ve zamanaşımı gibi usul kurallarına dikkat edilmesi, sürecin sağlıklı işlemesi açısından kritik öneme sahiptir. Bu nedenle alanında uzman bir avukattan destek alınması önerilir. Detaylı hukuki bilgi için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
