Türkiye’de ulaşımın temelini oluşturan otobüs şoförleri, EGO şoförleri ve servis şoförleri, ağır şekilde ve çok sorumluluk gerektiren bir mesleği icra etmektelerdir. Fakat bu gruba dahil olan şoförlerin büyük bir çoğunluğu, çalışma koşulları ve iş güvencesi bakımından ciddi sıkıntılar yaşamaktadır. Özellikle iş sözleşmesinin haksız feshi, fazla mesai ücretlerinin ödenmemesi, mobbing, dinlenme hakkının ihlali gibi nedenlerle iş mahkemelerinde açılan davalarda önemli bir yoğunluk oluşmaktadır.
Şoförlerin Çalışma Koşulları: Görünmeyen Yük
Toplu taşıma ve servis şoförleri genellikle:
- Düzensiz vardiyalı sistemde,
- Uzun saatler boyunca,
- Trafik stresine ve yolcu baskısına maruz kalarak,
- Kimi zaman resmi tatil veya hafta sonu dinlenme hakkı olmadan çalışmaktadır.
Bu şartlar altında çalışan bir şoför, sadece fiziksel olarak değil, psikolojik olarak da zorlanmaktadır; bu da zaman içinde işten ayrılma veya fesih davalarına neden olmaktadır.
En Sık Görülen İş Davaları
1. Haksız Fesih ve İşe İade Davaları
Özellikle belediyelere bağlı çalışan EGO şoförleri, taşeron firma değişikliği ya da disiplin soruşturmaları gerekçe gösterilerek işten çıkarılabilmektedir. Ancak bu tür fesihlerde çoğu zaman savunma hakkı tanınmadığı, somut delil bulunmadığı gibi nedenlerle mahkemeler işvereni haksız bulmaktadır.
2. Fazla Mesai ve Hafta Tatili Ücretleri
Servis şoförleri, özellikle okul ve fabrika taşımacılığında, sabah çok erken saatlerde başlayıp akşam saatlerine kadar süren, fakat tek bordroda 8 saat gösterilen bir çalışma düzenine mahkûm olabilmektedir. Bu durumda fazla çalışma ücretleri, Yargıtay içtihatlarına göre tanık beyanlarıyla da ispat edilebilir.
3. Kötü Muamele, Mobbing ve Psikolojik Taciz
Kimi zaman araç arızaları, yolcu şikâyetleri veya trafik kazası benzeri nedenlerle şoförlere haksız ithamlar, sözlü baskılar ve tehditler uygulanabilmektedir. Bu ve benzeri durumlar, psikolojik yıpranma ile birlikte işçinin iş sözleşmesini haklı sebeple feshetmesini ve kıdem tazminatı talep etmesini mümkün kılmaktadır.
4. Kaza Yapan Şoförün Sorumluluğu ve Tazminat Hakkı
Şoförün kasıt ya da ağır ihmal haricinde trafik kazası yapması, tazminat almasına engel değildir. Ne yazık ki bazı firmalar, kaza yapan şoförleri işten çıkararak kıdem ve ihbar tazminatından mahrum bırakmaktadırlar. Fakat bu gibi durumlarda Yargıtay kazayı tek başına haklı fesih saymamaktadır.
Yargıtay Kararı Örneği:
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2023/551 E., 2023/11245 K.
“Davacı otobüs şoförünün sabah 05.30’da işe başlayıp, gece 22.00’ye kadar çalıştığı, haftalık izin gününün çoğu zaman kullandırılmadığı tanık beyanları ile sabittir. Fazla çalışma ve hafta tatil ücretlerinin ödenmiyor olması, iş sözleşmesini haklı nedenle feshedilmesi adına yeterli sayılır. Davacının kıdem tazminatı talebinin kabulü gerekir.”
Sonuç:
Otobüs, servis ve EGO şoförleri, Türkiye’deki ulaşımın bel kemiğini oluşturmakta, ancak hukuki güvenceden çoğu zaman yoksun bırakılmaktadır. İşverenin keyfi uygulamaları karşısında işçinin tek güvencesi iş mahkemeleri olmaktadır. Bu tür davalarda çalışma saatlerinin ispatı, tanık beyanları, puantaj kayıtları ve bordro karşılaştırmaları hayati önemdedir. Şoförler, hak kaybı yaşamamak için işten ayrılmadan önce hukuki destek almalıdır ve haklı sebep varsa bunu yazılı olarak belgelendirmelilerdir.
