Türk Ceza Kanunu, suç işleyen kişilerin pişmanlık göstererek mağdurun zararını gidermesini teşvik eden hükümler içermektedir. Bu düzenlemelerden biri TCK 168. madde, malvarlığına karşı suçlarda etkin pişmanlık hükmü.
Etkin Pişmanlık Nedir?
Etkin pişmanlık, failin işlemiş olduğu suçun sonuçlarını ortadan kaldırmaya ya da azaltmaya yönelik olarak, gönüllü biçimde zarar telafisi yapması. Böyle bir durumda devlet, failin pişmanlığını dikkate alarak cezasında indirim yapar veya bazı durumlarda tamamen ortadan kaldırabilir.
TCK 168 Maddesinin Kapsamı
TCK 168, yalnızca malvarlığına karşı işlenen suçlarda uygulanır. Bu suçlara örnek:
- Hırsızlık (TCK 141)
- Yağma (gasp) (TCK 148)
- Dolandırıcılık (TCK 157)
- Güveni kötüye kullanma (TCK 155)
- Mala zarar verme (TCK 151)
Yani malvarlığı zararında fail, mağdurun zararını karşılayıp etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanabilmektedir.
Etkin Pişmanlık Şartları
TCK 168’in uygulanabilmesi için bazı şartların gerçekleşmesi gerekir:
- Zararın tamamen veya kısmen giderilmesi:
Fail, mağdurun uğradığı zararı iade, tazmin veya başka bir şekilde gidermelidir.
- Gönüllülük:
Failin bu davranışı, herhangi bir baskı veya zorlamadan uzak şekilde kendi isteğiyle yapması gerekir.
- Zamanlama:
- Kovuşturma başlamadan önce zarar giderilirse cezada daha fazla indirim yapılır.
- Kovuşturma başladıktan sonra fakat hüküm verilmeden önce yapılırsa indirim oranı daha azdır.
Yargıtay, etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için zararın tamamen karşılanmasını aramaktadır. Ayrıca failin gerçekten pişman olduğuna dair davranışlarının dikkate alınması gerektiği vurgulanmaktadır.
Örneğin;
- Yargıtay 6. Ceza Dairesi bir kararında, çalınan malın aynen iadesinin etkin pişmanlık kapsamında olduğunu belirtmiştir.
- Fakat mağdurun zararının kısmen karşılandığı hallerde, indirimin daha sınırlı uygulanacağına karar vermiştir.
Etkin Pişmanlığın Sonuçları
- Cezada indirim yapılır.
- Failin toplumla yeniden bütünleşmesi kolaylaşır.
- Mağdurun zararının giderilmesiyle, adalet duygusu daha hızlı tesis edilir.
Sonuç
TCK 168, hem fail hem de mağdur açısından önemli bir denge mekanizması konumundadır. Fail pişmanlık gösterip zararı karşıladığı takdirde cezasında indirim alırken, mağdur da zararının giderilmesiyle tatmin olmaktadır. Böylece adalet daha etkin bir şekilde sağlanmış olur.
