Ceza hukuku, yalnızca tamamlanmış suçları değil, suçun icra hareketlerine başlanmış ancak tamamlanmamış hâllerini de düzenler. Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) suça teşebbüs ve gönüllü vazgeçme, suçun oluşma sürecinde yer alan kritik kavramlardandır.
Suça Teşebbüs Nedir?
TCK’nın 35. maddesine göre suça teşebbüs, kişinin kast ettiği suçu elverişli hareketlerle gerçekleştirmeye başlaması ancak kendi iradesi dışında kalan nedenlerle tamamlayamaması hâlidir.
Suça Teşebbüsün Şartları
- Kastın varlığı: Failin suçu bilerek ve isteyerek işlemeye yönelmiş olması gerekir.
- Elverişli hareketler: Suçu gerçekleştirmeye objektif olarak uygun fiillerin başlaması gerekir.
- Tamamlanmama: Suç, failin kendi iradesi haricinde engelleyici bir sebeple bitmemiş olmalı.
Örnek: Bir kişinin mağazayı soymak adına içeri girmesi, silahını çekmesi fakat alarmın çalması üzerine kaçması.
Suça Teşebbüsün Cezası
TCK’ya göre teşebbüs durumunda fail, işlenmek istenen suçun cezasından, gerçekleşen zarar ya da tehlikenin ağırlığına göre indirim yapılmak suretiyle cezalandırılabilir.
Gönüllü Vazgeçme Nedir?
TCK’nın 36. maddesi, gönüllü vazgeçmeyi düzenler. Buna dayanarak, fail suçun icrasına başlamış olsa dahi, kendi isteği ve özgür iradesiyle suçun tamamlanmasını engellerse, teşebbüsten dolayı ceza almaz.
Gönüllü Vazgeçmenin Şartları
- Vazgeçmenin kendi iradesiyle olması gerekmektedir.
- Suçun tamamlanması tamamen engellenmiş olmalıdır.
- Fail, sadece o ana kadar meydana gelen fiillerden sorumlu tutulur.
Örnek: Bir kişinin başka birini bıçakla yaralamak için hamle yapması, fakat kendi isteğiyle bıçağı indirmesi.
Suça Teşebbüs ile Gönüllü Vazgeçme Arasındaki Fark
- Suça teşebbüste suçun tamamlanamaması failin kontrolü dışında gerçekleşir.
- Gönüllü vazgeçmede ise suçun tamamlanmaması failin kendi isteğiyle olur.
Yargıtay’dan Örnek Karar
Yargıtay 1. Ceza Dairesi, 2022 tarihli kararında; sanığın mağdura ateş etmeye başlaması ancak hedefi bilerek vurmayarak olay yerinden ayrılması hâlinde gönüllü vazgeçme hükümlerinin uygulanması gerektiğine hükmetmiştir.
Sonuç
Ceza hukukunda suça teşebbüs ve gönüllü vazgeçme, suçun oluşum sürecinde failin iradesinin önemini gösteren iki ayrı durumdur. Bu kavramların doğru anlaşılması, hem savunma hem de yargılama sürecinde adil bir karar verilmesini sağlar.
