Yaz aylarının gelmesiyle birlikte otellerde, kafelerde, turizm tesislerinde ve tarım alanlarında part-time ya da sezonluk çalışan sayısı artıyor. Bu çalışanlar çoğu zaman “geçici” görülse de, Türk İş Hukuku’na göre birçok temel hakka sahiptirler. Peki, part-time ya da sezonluk çalışan biri olarak nelere dikkat etmeniz gerekir? İşverenin size karşı sorumlulukları nelerdir?
Part-Time Çalışan Ne Demektir?
Part-time çalışanlar, haftalık çalışma süresinin tam zamanlı çalışma şekline nazaran daha az olduğu bir sözleşmeyle çalışan kişilerdir.
4857 sayılı İş Kanunu’na göre, haftalık 45 saatten az çalışan herkes part-time olarak kabul edilir.
Sezonluk İşçi Kimdir?
Sezonluk işçiler, sadece belirli bir mevsimde veya dönemde yapılan işler için işe alınan kişilerdir. Bu tür çalışılan işler; turizm, tarım, inşaat veya konser organizasyonlarında sıklıkla görülebilir.
Örnek: Bir tatil beldesinde sadece haziran-eylül arası çalışan bir garson, sezonluk işçidir.
Part-Time ve Sezonluk Çalışanların Temel Hakları
1. Sigorta (SGK) Hakkı
İster sezonluk, ister part-time olsun; çalışan sigortalı olmak zorundadır. İşverenin sigorta yapmaması suçtur.
- 1 gün bile çalışsan sigorta yapılması gerekir.
- SGK primleri, çalışılan gün üzerinden hesaplanır.
2. Ücret Hakkı
Her çalışan gibi, part-time ve sezonluk işçilerin de zamanında ve tam ücret alma hakkı vardır.
Ücret, genellikle saatlik veya günlük olarak belirlenir ve sözleşmeye yazılır.
- Fazla çalışma yapılmışsa, bu ücret ayrıca ödenmelidir.
3. Yıllık İzin ve Hafta Tatili
Part-time çalışanlar da yıllık izin hakkına sahiptir. Bu hak, çalışılan süreye göre orantılı hesaplanır.
- Sezonluk işçiler, iş sözleşmesi bir yıldan kısa süreliyse yıllık izin hakkı kazanamaz.
- Ancak hafta tatili (pazar günü) ve resmi tatil hakları, çalışılan güne göre uygulanır.
4.Kıdem Tazminatı
Part-time çalışan, işyerinde en az 1 yıl çalışırsa kıdem tazminatına hak kazanabilir.
Sezonluk işçilerde ise bu hak ancak her yıl tekrar tekrar aynı işyerinde çalışmaları halinde doğabilir. (Yargıtay uygulamaları bu yöndedir.)
5. İş Güvencesi ve Haksız Fesih
İşveren, çalışanı keyfi şekilde işten çıkaramaz. Özellikle sezon ortasında veya tek taraflı sözleşme fesihlerinde, işçinin ihbar tazminatı hakkı doğabilir.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Sözleşme yazılı yapılmalıdır. Süre, ücret ve iş tanımı net olmalıdır.
- İşe girerken SGK bildirimi yapılıp yapılmadığı e-Devlet’ten kontrol edilmelidir.
- Sözlü vaatlere değil, yazılı belgeler ve bordrolara güvenin.
- Haklarınız ihlal edilirse önce arabuluculuk yoluna, sonra dava sürecine başvurabilirsiniz.
Sonuç: Geçici İş, Kalıcı Hak
Part-time ya da sezonluk çalışıyor olmanız, sizi “haklardan mahrum” bırakmaz. Her çalışan gibi siz de emeğinizin karşılığını alma, sigortalı çalışma ve güvenli bir ortamda bulunma hakkına sahipsiniz.
İşverenin bu sorumluluklara uymaması halinde hukuki yollara başvurabilirsiniz.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. Sadece yaz dönemi içerisinde çalıştığım iş adına sigorta yapılması gerekir mi?
Evet. Bir gün dahi çalışmış olsanız işveren sigorta bildirimini yapmak zorunda. Sezonluk ya da geçici işler sigortasız olamamaktadır.
2. Part-time çalışıyorum ama resmi tatillerde çalıştırılıyorum. Ek ücret almalı mıyım?
Evet. Resmi tatil günlerinde de çalışıyorsanız, o günlerin ücretini fazla mesai olarak ödemelilerdir. Hak talep edebilirsiniz.
3. Haftada 3 gün çalışıyorum, yıllık izin hakkım olur mu?
Evet, olur. Yıllık izin süreniz, tam zamanlılara oranla daha az olacak şekilde hesaplanır ama tamamen ortadan kalkmaz.
4. Her yaz aynı otelde çalışıyorum ama sözleşme her sene baştan yapılıyor. Kıdem tazminatı alabilir miyim?
Evet, alabilirsiniz. Eğer iş süreklilik arz ediyorsa ve yıldan yıla aynı işverenle çalışıyorsanız, Yargıtay kararlarına göre kıdem tazminatı hakkınız doğabilir.
5. İşten erken çıkarıldım, sezon bitmeden. Tazminat alabilir miyim?
Duruma göre evet. Eğer sözleşme süresi dolmadan işveren tek taraflı fesih yaptıysa, ihbar tazminatı veya sözleşmeye aykırılıktan doğan haklar gündeme gelir.
