Giriş:
Kuryelik, özellikle büyük şehirlerde en tehlikeli meslek gruplarından biri hâline gelmiştir. Yüksek hız, yoğun trafik, hava koşulları ve teslimat baskısı nedeniyle yaşanan kazalar her geçen gün artmaktadır. Sigortası yoksa ne olur? İşveren sorumlu mudur? Bu yazıda tüm bu soruları Türk Hukuku çerçevesinde yanıtlıyoruz.
Kurye Kazası Ne Sayılır? İş Kazası mı Trafik Kazası mı?
Kuryenin yaşadığı kaza çalışma esnasında ve işi ifa ederken meydana gelmişse, bu durum çoğu zaman iş kazası olarak nitelendirilir. Ancak bu durumun tanımlanabilmesi için bazı şartlar aranır:
- Kurye, belirli bir platforma düzenli hizmet veriyorsa
- Teslimat rotası uygulama üzerinden belirleniyorsa
- Emir ve talimat altında çalışılıyorsa
- İş saatleri belli ve düzenliyse
Yukarıdaki unsurlar varsa, kuryenin “bağımsız çalışan” gibi görünmesine rağmen, fiili işçi olduğu kabul edilebilmektedir. Bu gibi durum meydana gelirse kaza hukuken iş kazası sayılmaktadır.
Eğer bu unsurlar yoksa ve kurye tamamen bağımsız çalışıyorsa, yaşanan kaza tamamen trafik kazası kapsamında değerlendirilir.
Sigortasız Kurye Kaza Geçirirse Ne Olur?
Kuryelerin birçoğu sigortasız çalışma sebebinden iş kazasından sonra çok mağduriyet yaşamaktadır. Fakat Türk Hukuku, bu durumda da koruma altına almıştır:
- Kurye, iş mahkemesinde hizmet tespiti davası açarak iş kazası olduğunu ispat edebilir
- SGK’ya bildirim yapılmamış olsa dahi, mahkeme tespitine göre geriye dönük sigorta işlemi yapılabilir
- İşveren (veya platform) bu durumda sosyal güvenlik yükümlülüğünü yerine getirmediği için hem SGK borcuyla hem de idari para cezalarıyla karşı karşıya kalır
Ayrıca, kazada kusur işverende ise (örneğin kuryeyi riskli şartlarda çalıştırmak, aşırı teslimat baskısı uygulamak gibi), kurye maddi ve manevi tazminat davası da açabilmektedir.
Hangi Tazminatlar Talep Edilebilir?
Kaza sonrası kuryenin veya ailesinin açabileceği tazminat türleri:
- Maddi tazminat:
- Tedavi masrafları
- İş göremezlik nedeniyle gelir kaybı
- Tıbbi cihaz, fizik tedavi, bakım desteği
- Manevi tazminat:
- Ağır yaralanma, kalıcı hasar, psikolojik yıkım nedeniyle talep edilir
- Miktar, mahkemenin takdirindedir
- Destekten yoksun kalma tazminatı (ölüm halinde):
- Kuryenin yakınları, ölen kişinin gelirine muhtaç olduklarını ispatlayarak bu tazminatı alabilir
- Özellikle eş ve çocuklar için düzenli ödeme çıkabilir
Ayrıca, kazaya karışan karşı tarafın kusurlu olması hâlinde zorunlu trafik sigortasından da ayrı bir tazminat talep edilebilir.
Yargıtay Uygulaması
Yargıtay, kararlarında kuryelerin “bağımsız girişimci” olarak görünmesine rağmen, işçi gibi çalıştırıldığı tespit edilirse, kazayı iş kazası saymalılardır.
Örnek Yargıtay Kararı:
Yargıtay 10. Hukuk Dairesi, E.2021/2435 K.2021/5596 sayılı kararında:
“Platformlar aracılığıyla hizmet veren kuryeler, işverene bağlı kalarak, düzenli, sürekli ve emir-talimat ilişkisi içerisinde çalışıyorsa, iş akdi varlığı kabul edilmektedir. Bu gibi durumlarda yaşanan trafik kazaları, iş kazasıdır.”
Bu kararlar, kuryelerin lehine önemli emsal teşkil etmektedir.
SONUÇ:
Kuryeler, yüksek risk altında çalışan ancak çoğu zaman sigortasız ve güvencesiz emek harcayan kişilerdir. Bir kaza yaşandığında, her ne kadar “serbest çalışan” olarak gösterilseler de, fiili durum mahkemeye sunularak iş kazası statüsü elde edilebilir. Böylece sigorta hakkı, tazminat ve sosyal güvenlik avantajları geriye dönük olarak kazanılabilir. Kuryelerin bu haklardan yararlanabilmesi için bilinçli olmaları ve hukuki destek almaktan çekinmemeleri büyük önem taşır.
