Türkiye’de kamu görevlilerinin tarafsızlığı, güvenilirliği ve kamu hizmetinin dürüst biçimde yürütülmesi adına çeşitli sınırlamalar getirilmiştir. Bu sınırlamalardan biri de ticaret yasağıdır.
Hukuki Dayanak
“Memurlar, Türk Ticaret Kanununa göre tacir ya da esnaf sayılabilecekleri bir faaliyette bulunamazlar.”
- Ayrıca, Türk Ticaret Kanunu (TTK) kapsamında tacir ve esnaf sayılmanın ölçütleri de belirtilmiştir. Buna dayanarak kamu görevlilerinin ticari faaliyete girmesi tamamen yasaktır.
Neden Ticaret Yasağı Getirilmiştir?
- Kamu hizmetinin tarafsızlığı korunur.
- Menfaat çatışmaları önlenir.
- Görevin kötüye kullanılması engellenir.
- Kamu görevlisinin tüm dikkatini ve enerjisini kamu hizmetine vermesi sağlanır.
Yasak Kapsamına Giren Faaliyetler
- Şirket açmak ya da şirket ortağı olmak.
- Esnaflık yapmak, dükkan işletmek, ticari nitelikte sürekli mal alım-satımıyla uğraşmak.
- Ticaret siciline tescil gerektiren herhangi bir faaliyete girişmek.
Örnek Yargıtay Kararı:
Yargıtay, kamu görevlisinin bir şirkette ortak olup aktif ticari faaliyet yürüttüğünün tespiti halinde disiplin cezasının hukuka uygun olduğuna karar vermiştir. (Yargıtay 8. Daire, 2017/xxxx E., 2019/xxxx K.)
Yasak Kapsamına Girmeyen Durumlar
- Kamu görevlisinin limited veya anonim şirkette pasif ortak olarak bulunması (yani sadece pay sahibi olup yönetimde görev almaması) mümkün.
- Miras yolu ile şirket ortaklığına giren memurların ise belirli süre içerisinde ortaklıktan çıkmaları ya da hisselerini devretmeleri beklenir.
- İstisnai olarak, yönetim kurulu üyesi ya da denetçi olmadan yalnızca hisse sahibi olmak ticaret yasağı kapsamında sayılmaz.
İhlalin Sonuçları
- Disiplin Cezası: Memuriyet sıfatına zarar verecek derecede ticaret yasağı ihlali, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına kadar gidebilir.
- Görevden Çıkarma: Bazı ağır durumlarda memurluktan çıkarma gündeme gelir.
- Ceza Sorumluluğu: Kamu kaynaklarını kullanarak ticaret yapılması durumunda ayrıca görevini kötüye kullanma (TCK m. 257) suçları da söz konusu olabilmektedir.
Sonuç
Kamu görevlilerinin ticaret yasağı, yalnızca bireysel bir sınırlama değil; aynı zamanda kamu hizmetine duyulan güveni korumaya yönelik bir düzenlemedir. Yargıtay kararları da bu yasağı ihlal eden memurların disiplin cezası almasını onaylamaktadır. Bu nedenle kamu görevlilerinin ticari faaliyetlere girmek yerine yalnızca pasif ortaklıklarla sınırlı kalmaları hukuka uygun olacaktır.
