Anadolu toprakları bugüne kadar birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Kavimlerin göç yolları üzerinde bulunan ve tarih boyunca sürekli istila, işgal ve yerleşim görmüş bu topraklarda büyük bir kültürel miras birikmiştir. Toprak altında kalmış kültürel miras kalıntıları ve tarihi eserler bir çok kişinin ilgi alanına girmekte bazıları içinse maddi bir kazanç olarak görülmektedir. Ancak ülkemizin tarihi zenginliklerinin korunması amacıyla yapılacak kazılar ve bu tarihi eserler üzerindeki tasarruf yetkisinin kime ait olacağı gibi durumlar kanunla düzenlenerek güvence altına alınmıştır. Definecilik olarak adlandırılan tarihi eser bulmaya yönelik kazı çalışmaları izne bağlı olarak yapılabilmektedir. Ancak buna dair bir takım şartlar bulunmaktadır.
Define Buldum Ne Yapmalıyım?
Define bulunması halinde devletin ilgili kurumlarına haber verilmelidir. Aksi takdirde cezai müeyyidelerle karşılaşılabilir. İzinsiz define aramak veya kazı yapmak suçtur. Bu nedenle define bulunması halinde hemen en yakın mülki amirliğe (kaymakamlık, valilik) ya da en yakın Müze Müdürlüğü’ne haber verilmelidir. Maddi değeri bulunan definelerle ilgili devletin kurumlarının bilgilendirilmesi halinde ödüllendirme yapılmaktadır.
İzinsiz Define Arama
İzinsiz define aramaya ilişkin düzenlemeler 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda düzenlenmiştir. Kanunun amacı 1. maddesinde şu şekilde açıklanmıştır; “Bu Kanunun amacı; korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili tanımları belirlemek, yapılacak işlem ve faaliyetleri düzenlemek, bu konuda gerekli ilke ve uygulama kararlarını alacak teşkilatın kuruluş ve görevlerini tespit etmektir.”
Bu kanuna göre İzin almadan define (tarihi eser vb.) aramak, bunun için kazı yapmak suçtur. İzinsiz şekilde kazı çalışması ya da sondaj yapan kişi iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.
Define Arama Yolları Ve Yöntemleri
Her isteyen kişi istediği zamanda define arama hakkına sahip değildir. Zira izinsiz şekilde define aramak ve kazı yapmak suçtur. Bunun yanında devletin ilgili kurumlarına başvuru yapılarak define aramak mümkündür. Define arama esnasında ortaya çıkacak masraflar define arayan kişiler tarafından karşılanmak zorundadır. Bu masraflara kazı çalışmaları dahil olduğu gibi, kazılan yerin eski haline getirilmesi için gereken masraflar da define arayan kişiye ait olacaktır. Bu masraflara ilişkin ödeme Müze Müdürlüğü hesabına yapılacaktır.
Define Aramanın Kanuna Uygun Şekilde Yapılması
Define aramak için yazılı başvuru yapılması, verilecek dilekçede kazı çalışması yapılacak yerle ilgili bütün detayların yazılması gerekmektedir. Kazı yapılacak yerin özel mülk, kamuya ait alan, yüzölçümü, tapu bilgileri, fotoğrafları gibi bilgilerin açıkça yazılması gerekmektedir. Definenin hazineye ait bir yerde bulunması halinde değerinin yarısı devlete ait olacaktır.
Define arama izni dilekçesi için Hukuk Büromuza başvurabilirsiniz
Define Arama Ruhsatı ve Define Bulunduğunda Yapılacak İşlemler
Define aranacak yerde Müze Müdürlüğü tarafından araştırma yapılarak, uygun bulunması halinde Define Arama Ruhsatı verilmektedir. Define Arama Ruhsatı 1 yıl süreyle verilmektedir. Kültür ve Tabiat varlığı bulunması halinde arama durdurularak Turizm ve Kültür Bakanlığına bilgi verilmelidir. Bu durumda definede hiçbir hak iddia edilememektedir.
Define Aranamayacak Yerler
Define arama talebi
a) korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlığı olarak belirtilen yerler ile
b) tespit ve tescil edilen sit alanları ve
c) mezarlıklar
dışında kalan yerlerde yapılabilir. Bu alanlarda define araması yapılamamaktadır.
İzinsiz Define Arama, Kazı Veya Sondaj Yapma Suçu Şikayete Mi Bağlıdır?
İzinsiz define arama, kazı veya sondaj yapma suçu şikayete bağlı değildir. Cumhuriyet Savcılığı ya da Kolluk Güçleri olan Polis ve Jandarma ekipleri tarafından suçun işlendiğinin öğrenilmesi üzerine derhal soruşturma işlemleri başlatılır.
İzinsiz Kazı Veya Sondaj Yapmak
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 74/1. maddesine göre Kültür Varlıkları bulmak amacıyla izinsiz kazı veya sondaj yapanlar 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. Buna göre suçun oluşması için;
1-Kültür Varlıkları (tarihi eser) bulmak amacıyla (kastıyla)
2-Herhangi bir izin alınmadan
3-Kazı veya Sondaj yapmak suçtur.
Kazı yapılan yerin “sit alanı veya bu Kanuna göre korunması gerekli başka bir yer” olmaması halinde cezanın üçte biri indirilecektir.
İzinsiz Define Araştırmak
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 74/2. maddesine göre izinsiz olarak define araştırmak 3 aydan 2 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.
Tarihi Eserleri Kaçakçılıkla Yurtdışına Çıkarmak
Define arama sırasında bulunan tarihi eserleri yurtdışına kaçırmak da suç teşkil eder. Tarihi eserleri yasaya aykırı olarak yurtdışına çıkaran kişi, beş yıldan on iki yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar para cezası ile cezalandırılır.
Tarihi Eserleri Tahrip Etmek
Define arama sırasında tarihi eserlere zarar vermek veya tahrip etmek de suçtur. Korunması gerekli taşınmaz nitelikteki tarihi eserlerin yıkılmasına, bozulmasına, tahribine, yok olmasına veya zarara uğramalarına kasten sebebiyet verenler iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar para cezasıyla cezalandırılır.
Cezada İndirim Uygulanacak/Etkin Pişmanlık Durumları
İşlenen suç neticesinde define bulunup da herhangi bir soruşturma işlemi başlamadan önce Mahalli Mülki Amire bulunan tarihi eser teslim edilirse cezanın üçte ikisine kadarı indirilebilir. Ayrıca 74/4. madde uyarınca “İzinsiz olarak define araştıran kişinin, hakkında kovuşturma başlayıncaya kadar, kendisini bu fiili işlemeye gerekli cihazları temin etmek suretiyle sevk eden kişilerin kimliklerini açıklaması ve yakalanmasını sağlaması hâlinde, mahkeme verilecek cezada indirim yapabileceği gibi, ceza verilmesine yer olmadığına da karar verebilir.”
