Elektronik kelepçe uygulaması, son yıllarda ceza adalet sisteminde hem güvenliğin sağlanması hem de hükümlülerin topluma yeniden kazandırılması amacıyla sıkça başvurulan bir yöntem haline gelmiştir. Ancak bazı durumlarda, kişiye elektronik kelepçe takılması orantısız veya hukuka aykırı biçimde uygulanabilmektedir. Bu durumda, ilgili kişi veya avukatı tarafından itiraz hakkı kullanılabilir.
Elektronik Kelepçe Nedir?
Elektronik kelepçe, kişilerin belirli bir alan içinde kalmasını ya da belirli bir yere girmemesini sağlamak için kullanılan elektronik izleme sistemidir.
Bu sistem, genellikle:
- Adli kontrol tedbiri kapsamında,
- Ev hapsi (konutta infaz) şeklinde,
- Uzaklaştırma kararı verilen durumlarda,
- Denetimli serbestlik tedbirlerinde uygulanır.
Elektronik kelepçe, kişinin bileğine veya ayağına takılarak, denetim merkezine sürekli sinyal gönderir. Bu sayede kişinin nerede bulunduğu anlık olarak izlenir.
Hangi Durumlarda Elektronik Kelepçe Takılır?
Elektronik kelepçe uygulaması keyfi değildir. Belirli şartların varlığı gerekir:
- Mahkeme kararıyla adli kontrol veya ev hapsi kararı verilmesi,
- Denetimli serbestlik müdürlüğünün uygun görmesi,
- Kişinin risk ve ihtiyaç analizine göre denetim türünün belirlenmesi.
Özellikle aile içi şiddet, yaklaşmama kararları, uyuşturucu veya hırsızlık suçları gibi vakalarda sıkça uygulanır.
Ancak bazı durumlarda, kişinin topluma veya mağdura karşı tehlike oluşturmadığı hâlde elektronik kelepçe takılması hak ihlali niteliği taşıyabilir.
Elektronik Kelepçe Takılmasına Nasıl İtiraz Edilir?
Elektronik kelepçe kararı, çoğu zaman mahkeme kararıyla veya infaz hâkimliği denetimiyle verilir.
İtiraz süreci şu şekilde işler:
1. Yetkili Mahkeme
Elektronik kelepçe kararına itiraz etmek isteyen kişi, kararı veren sulh ceza hâkimliğine başvurur.
Eğer karar infaz aşamasında verilmişse, infaz hâkimliği yetkilidir.
2. İtiraz Dilekçesi
Kişi veya vekili (avukatı), elektronik kelepçenin haksız, ölçüsüz veya gereksiz olduğunu açıklayan gerekçeli bir itiraz dilekçesi hazırlar.
Dilekçede şu hususlar belirtilmelidir:
- Elektronik kelepçe kararının tarihi ve mahkemesi,
- Kararın neden hukuka aykırı olduğu,
- Kişinin sabit adresi, düzenli işi, sağlık durumu veya aile yükümlülükleri,
- Kelepçenin günlük yaşamı aşırı derecede zorlaştırdığı durumlar.
3. Süre
Kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde itiraz edilmelidir.
Bu süre hak düşürücü niteliktedir.
4. Değerlendirme
Mahkeme, itiraz dilekçesini dosya üzerinden inceler. Gerek görürse savcılıktan veya denetimli serbestlik müdürlüğünden bilgi talep eder.
Sonrasında:
- Kararı kaldırabilir,
- Değiştirebilir,
- Ya da itirazı reddedebilir.
Yargıtay Uygulamasından Örnek Görüşler
Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 2022/11456 E., 2023/3952 K.
Mahkeme, sanığın sabit ikametgâhı ve düzenli iş hayatı olmasına rağmen elektronik kelepçe tedbiri uygulanmasını “ölçüsüzlük” olarak değerlendirmiştir. Yargıtay da bu kararı onaylamış ve kişinin “aşırı denetime tabi tutulamayacağı” yönünde içtihat geliştirmiştir.
Yargıtay 20. Ceza Dairesi, 2021/3467 E., 2021/9121 K.
Elektronik kelepçenin, yalnızca “toplum güvenliğini sağlamak” amacıyla değil, aynı zamanda “özgürlüğü ölçülü sınırlamak” için kullanılabileceği; ancak keyfi şekilde uzatılmasının temel hak ihlali oluşturacağı belirtilmiştir.
Elektronik Kelepçe Kararına İtiraz Dilekçesi Nasıl Olmalı?
Bir dilekçede şu unsurlar mutlaka yer almalıdır:
“Sayın Hâkimliğe,
Müvekkilim hakkında verilen elektronik kelepçe tedbiri, suçun niteliği, müvekkilin sabit adresi ve yaşam koşulları göz önüne alındığında ölçüsüzdür. Elektronik izleme tedbiri, hürriyeti kısıtlayan bir önlem olup Anayasa’nın 13. ve 19. maddelerinde güvence altına alınan kişi özgürlüğü hakkını ihlal etmektedir…”
Bu tür bir dilekçe, karara itirazın ciddi ve hukuki dayanaklarla yapıldığını gösterir.
İtiraz Kabul Edilirse Ne Olur?
Mahkeme, itirazı kabul ederse, elektronik kelepçe uygulaması derhal kaldırılır ve kişinin denetimi sonlandırılır.
Eğer reddedilirse, karar kesinleşir; ancak ilerleyen süreçte koşullar değişirse (örneğin kişinin işe başlaması, sağlık sorunu, tedavi süreci vb.), yeniden değerlendirme talebi yapılabilir.
Sonuç
Elektronik kelepçe, suçla mücadelede önemli bir araçtır; ancak her araç gibi hukuka uygun şekilde kullanılmadığında, bireyin temel haklarını ihlal edebilir.
Bu nedenle, elektronik kelepçe kararı alan kişilerin — özellikle avukat desteğiyle — kararın gerekçesini incelemesi ve gerekirse yasal itiraz yoluna başvurması büyük önem taşır.
Unutulmamalıdır ki; özgürlüğün sınırlandırılması, ancak zorunluluk halinde ve ölçülülük ilkesine uygun biçimde yapılabilir.
