Suç şüphesi var diye herkesin malına el konabilir mi?
Ceza soruşturmalarında, suçla bağlantılı mal varlıklarına el koyma işlemi sıkça başvurulan bir koruma tedbiridir. Fakat bu işlem, kişinin mülkiyet hakkına ciddi şekilde müdahale ettiğinden dolayı, hukuka uygun ve denetlenebilir olmalıdır. İşte bu noktada CMK 127. madde devreye girer.
CMK 127 Ne Diyor?
“El koyma, hakim kararı ile yapılır. Fakat gecikmesinde sakınca olan hallerde, Cumhuriyet savcısı el koyma kararı verebilmektedir. Cumhuriyet savcısı kararı 24 saat içerisinde hakim onayına sunulmalıdır. Hakim, kararını en geç 48 saat içerisinde verir; aksi halde el koyma kendiliğinden kalkmış olur.”
Bu maddeye göre:
- Kural: El koyma hakim kararıyla yapılır.
- İstisna: Gecikmesinde sakınca varsa, savcı da el koyabilir.
- Ancak savcının bu kararı en geç 24 saat içerisinde hakimin onayına sunulmalı ve 48 saat içerisinde de hakim karar vermelidir. Aksi halde el koyma hükümsüz olur.
CMK 127 Neden Önemlidir?
Çünkü “mülkiyet hakkı”, hem Anayasa hem de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında temel insan hakkıdır. Bu hakka yapılacak her müdahale, ancak yasaya uygun, ölçülü ve yargı denetimine açık olmalıdır.
CMK 127, keyfi el koymaları engelleyerek hukuk devleti ilkesinide korur.
Örnek Olay
Bir organize suç örgütüne yönelik soruşturmada, şüphelinin iş yerinde bulunan bilgisayarla, evindeki cep telefonlarına ve banka kartlarına savcılık kararıyla el konulmuştur. Fakat bu karar, 24 saat içerisinde hakim onayına sunulmamıştır. Sonuç olarak:
- Hakim süresinde karar vermedi.
- El koyma tedbiri geçersiz sayıldı.
- Deliller hukuka aykırı sayılarak dosyadan çıkarıldı.
Yargıtay Ne Diyor?
Yargıtay 16. Ceza Dairesi 2017/5432 E., 2018/6845 K. sayılı kararında şöyle demiştir.
“Savcılık kararıyla beraber el konulan dijital materyaller için hakimin süresinde onayı alınmamışsa, bu deliller hukuka aykırı elde edilmiş sayılır ve hükme esas alınamaz.”
Bu karar CMK 127’nın sadece şekil değil, esas bir bağlayıcı hüküm olduğunu vurgular.
Savcının El Koyma Yetkisi Sınırsız mı?
Hayır. CMK 127, savcının yetkisini “ gecikmesinde sakınca bulunan hallere” özgüler. Yani ortada:
- Delilin kaybolma riski varsa,
- Zaman kaybı soruşturmayı zora sokacaksa,
ancak o zaman savcı hakim onayı olmadan el koma işlemi yapabilir. Aksi halde, işlem hukuka aykırı sayılır.
Sonuç: Hızlı Müdahale ile Hukuk Arasında Denge
CMK 127, etkin soruşturma yürütülmesi ile birey haklarının korunması arasında hassas bir denge kurar. Ne her el koyma serbesttir, ne de delil kaygısı ile yargısal denetimden vazgeçebilir. Bu madde sayesinde savcılık makamı acil müdahale edebilir, ama bu müdahale mutlaka hakim onayına bağlanmak zorundadır.
