Eşlerin serbest iradeleriyle kendi aralarındaki evlilik ilişkisini sona erdirebilmelerine anlaşmalı boşanma adı verilmektedir. Anlaşmalı boşanmayla, eşlere, önceden belirledikleri koşullarla mahkemeye başvurulması veya eşlerden birinin açtığı davayı diğer eşin kabul etmesi halinde hızlı bir şekilde evlilik birliğini sona erdirmek olanağı tanınmıştır.
ANLAŞMALI BOŞANMANIN YASAL DAYANAĞI
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu 166.maddesinde genel boşanma sebepleri; evlilik birliğinin temelinden sarsılması (f.I-II) ,anlaşmalı boşanma (f.III) ve eylemli ayrılık sebebi ile boşanma (f.IV) şeklinde ifade edilmiştir. Anlaşmalı Boşanmaya ilişkin hüküm, kanunumuzda ayrı bir maddede düzenlenmemiş olup, genel ve mutlak boşanma sebepleri içinde sayılmıştır.
TMK.166. madde III. Fıkrası ; “Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi hâlinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır.” şeklindedir.
ANLAŞMALI BOŞANMANIN KOŞULLARI NELERDİR?
Anlaşmalı boşanmanın gerçekleşebilmesi için kanun koyucu birtakım şartların birlikte var olmasını zorunlu tutmuştur. Bu şartlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Evlilik Birliğinin En Az Bir Yıl Sürmüş Olması:
Anlaşmalı boşanmanın gerçekleşebilmesi için evlilik birliğinin en az bir yıl sürmüş olması zorunludur. Bu bir yıllık süre içerisinde eşlerin fiilen birlikte yaşamaları gerekmez. Yalnızca evlilik akdinin geçekleştirilmesinin üzerinden bir yıl geçmiş olması yeterlidir.
- Tarafların Boşanmayı Birlikte Talep Etmeleri Yahut Bir Eşin Açtığı Boşanma Davasını Diğer Eşin Kabul Etmesi:
Burada kanun koyucu seçenekli bir durum öngörmüştür. İlk durumda eşler bir araya gelip boşanma dilekçesi yazarak altını imzalayıp mahkemeye sunarlar. İkinci durumda ise uygulamada da sıklıkla görüldüğü gibi bir eşin açtığı davayı diğer eş, davanın herhangi bir aşamasında kabul eder.
- Hakimin Tarafları Bizzat Dinlemesi: Tarafların bizzat dinlenilmesi emredici hüküm niteliğinde olup kanuni zorunluluktur.
- Serbest İradenin Varlığı: Hakim tarafların anlaşmalı boşanma konusunda iradelerinin hiçbir baskı altında olmadığına kanaat getirmelidir.
- Bir Anlaşma Protokolünün Mahkemeye Sunulması: Anlaşmalı boşanma yargılamasında boşanmanın gerçekleşebilmesi için, eşlerin üzerinde uzlaştıkları boşanma protokolünü mahkemeye sunmaları, hakimin de bu protokolü uygun bulması gerekir.
- Anlaşmalı Boşanmada Tarafların İmzaları Alınmalıdır: Duruşma tutanakların taraflarca okunup imzalatılmaması şekil şartı eksikliğinden red sebebi sayılır.
ANLAŞMALI BOŞANMA PROTOKOLÜNÜN HUKUKİ NİTELİĞİ NEDİR?
Eşler arasında yapılan anlaşma protokolü, boşanmanın yan sonuçlarına ilişkin taraflarca düzenlenen hakimin özel onayına bağlı kendine özgü yapısı olan aile hukuku sözleşmeleridir.
ANLAŞMALI BOŞANMA PROTOKOLÜ NASIL OLMALIDIR?
Kural olarak protokolün yazılı olması şart değildir, sözlü olarak da yapılabilir. Ancak sözlü yapılan protokol tutanağa geçirilmesi şartı ile kabul edilir. Bunun yanı sıra anlaşmalı boşanma metninin yazılı olarak düzenlenmesininin bir çok avantajı bulunmaktadır.
Örneğin,
- hakimin incelemesi, üzerinde rahatça karar verebilmesi,
- eşlerin protokoldeki maddelere uymasını kolaylaştırması,
- hak ihlallerinin önüne geçilmesi
- önce hakimin anlaşmayı incelemesini kolaylaştırması açısından protokolün yazılı olarak hazırlanması önem arz etmektedir.
PROTOKOLDE YER ALMASI GEREKEN UNSURLAR NELERDİR?
- Mali Konular
- Mal Rejiminin Tasfiyesi
- Maddi Tazminat
- Manevi Tazminat
- Yoksulluk Nafakası
- Çocuklara İlişkin Düzenlemeler
- Velayet Hakkı
- İştirak Nafakası
- Çocukla Kişisel İlişki Kurulması Hakkı
TMK 166/3 maddesi hükmü gereğince anlaşmalı boşanma hükümleri çerçevesinde boşanmak isteyen taraflar aralarında düzenlemiş oldukları protokolü hakimin onayına sunarlar.
Hakimin boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek bu anlaşmayı uygun bulması şarttır.
Hâkim protokolde yer alan maddelerde eşlerin ya da çocukların menfaatini göz önünde bulundurarak değişiklik yapabilir. Anlaşmalı boşanmanın gerçekleşebilmesi için söz konusu bu değişikliklerin eşler tarafından kabul edilmesi gerekir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü halinde boşanmaya hükmolunur.
ANLAŞMALI BOŞANMA DAVASINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
Boşanma davalarında asıl görevli mahkeme aile mahkemeleridir.
TMK’nın 168. maddesi hükmü gereği boşanma ve ayrılık davalarında yetkili mahkeme, eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.
BOŞANMA DAVASINI KİMLER AÇABİLİR?
Boşanma davası açma hakkı kişiye sıkı sıkı bağlı haklardandır. Bu nedenle boşanma davasında davacı ve davalı olabilmek için tarafların ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmamaları yeterlidir.
Boşanma davasını kimlerin açabileceği incelendiğinde, bu davanın sınırlı ehliyetsizlerden ayırt etme gücüne sahip kısıtlıların yasal temsilcilerinin iznine muhtaç olmadan bizzat kullanabilecekleri, ayrıca vekilin özel vekalet yetkisi verme şartıyla bu davayı açabileceği görülmektedir.
ANLAŞMALI BOŞANMA DAVALARINDA KUSUR
Anlaşmalı boşanma davalarında kusur araştırması yapılamaz. Anlaşmalı boşanma davasında kimin kusuru ne olursa olsun bu husus maddi tazminat istemeyi engellemez. Bu davalarda ‘tam kusurlu eş’ bile anlaşma olduğu takdirde maddi tazminat alabilir.
ANLAŞMALI BOŞANMA DAVASINDAN VAZGEÇİLEBİLİR Mİ?
Yargıtay’a göre eşler, temyiz aşamasında dahi anlaşmalı boşanma talebinden vazgeçebilirler. Anlaşmalı boşanma davalarında dava çekişmesiz yargı işi niteliğindedir. Ancak bu ihtimalde anlaşmalı boşanma davası çekişmesiz yargı işi olmaktan çıkar ve dava çekişmeli olarak görülmeye devam eder.
SONUÇ
Netice itibariyle anlaşmalı boşanma, tarafların önceden belirledikleri hususlara uyarak daha kolay ve hızlı bir şekilde evlilik birliğini sonra erdirebilmeleridir.
Bu durumda anlaşmalı boşanma davalarında boşanma kararı verilebilmesi için, eşlerin yukarıda belirtilen koşullar içinde mahkemeye başvurması veya eşlerden birinin açtığı davayı diğerinin kabul etmesi, hakimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerini serbestçe açıkladıklarına kanaat getirmesi ve boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilebilecek protokolü uygun bulması halinde evlilik birliği temelinden sarsılmış varsayılır ve hâkim boşanmaya karar verir.
Anlaşmalı boşanma, aile hukukunun kritik alanlarından biridir ve doğru bir anlaşma metni hazırlamak hak kayıplarınızı önlemek açısından çok önemlidir. Söz konusu protokol, her iki tarafın da haklarını koruyacak şekilde hazırlanmalıdır. Bir tarafa daha fazla menfaaat sağlayan veya diğer eşi mağdur eden düzenlemelerden kaçınmak adına profesyonel hukuki destek alınması gerekmektedir.
Haklarınızı öğrenmek için bir aile hukuku uzmanıyla iletişime geçin.
