Gözaltı, ceza muhakemesinde en çok merak edilen ve aynı zamanda en çok yanlış bilinen kavramlardan biridir. Toplumda “Polis isterse herkesi gözaltına alabilir mi?” sorusu sıkça sorulur. Aslında gözaltı, kişinin özgürlüğünü sınırlayan ciddi bir tedbirdir ve keyfi olarak kesinlikle uygulanamaz. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 91. maddesi, gözaltı kararının hangi şartlarda ve kimler tarafından verilebileceğini ayrıntılı şekilde düzenler.
Gözaltı Nedir?
Gözaltı, suç şüphesi altında bulunan bir kişinin, soruşturmanın sağlıklı yürütülmesi amacıyla geçici süreyle özgürlüğünden yoksun bırakılmasıdır. Burada amaç cezalandırmak değil; delillerin toplanmasını, şüphelinin kaçmasını önlemek ve soruşturmanın güvenliğini sağlamaktır.
CMK 91’e Göre Gözaltı Yetkisi
CMK 91’e göre, gözaltı kararı keyfi olarak verilemez. Yetki ve koşullar şöyledir:
- Polis veya jandarma tek başına gözaltı kararı veremez. Sadece “yakalama” yetkileri vardır.
- Yakalanan kişinin gözaltına alınabilmesi için Cumhuriyet savcısının yazılı emri gerekir.
- Savcı, gözaltı süresini uzatabilir fakat bu da kanunda belirtilen sınırlarla mümkündür.
Yani kolluk kuvvetleri (polis/jandarma) şüpheliyi yakalayabilir ama gözaltına alabilmesi için savcı onayı şarttır.
Gözaltı Süresi Ne Kadardır?
- Genel kural: Gözaltı süresi en fazla 24 saattir.
- Toplu suçlarda: Eğer suç toplu işlenmişse (örneğin organize suçlar), süre uzatılabilir. Bu durumda toplam süre 4 güne kadar çıkabilir.
- Her durumda kişi, en geç bu süreler dolduğunda sulh ceza hâkimi önüne çıkarılmak zorundadır.
Herkes Gözaltına Alınabilir mi?
Hayır. Polis, herkesi keyfi şekilde gözaltına kesinlikle alamaz. Gözaltı için:
- Suç şüphesi olmalı,
- Kanunda öngörülmüş bir fiil bulunmalı,
- Savcıdan onay alınmalı.
Aksi halde gözaltı işlemi hukuka aykırı olur ve kişinin haksız gözaltı tazminatı talep etme hakkı doğar.
Yargıtay Kararlarından Örnekler
Yargıtay, hukuka aykırı gözaltı işlemlerinde birçok kez vatandaş lehine karar vermiştir. Örneğin, sadece kimlik kontrolü sırasında herhangi bir suç şüphesi olmadan gözaltına alınan kişiye yönelik işlem hukuka aykırı bulunmuş ve devlet tazminata mahkûm edilmiştir.
Bizimle iletişime geçebilirsiniz
Sonuç
