Türk Ceza Kanunu’nda Hakaret suçu 125. maddede düzenlenmiştir. Türk Ceza Kanunu’nun Şerefe Karşı Suçlar başlıklı sekizinci bölümünde hakaret suçu şu şekilde düzenlenmiştir;
Türk Ceza Kanunu Madde 125- (1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir.
(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.
(3) Hakaret suçunun;
a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle,
İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.
(4) (Değişik: 29/6/2005 – 5377/15 md.) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.
(5) (Değişik: 29/6/2005 – 5377/15 md.) Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.
Hakaret suçu bir kişinin şeref ve saygınlığına karşı işlenen bir suçtur. Sosyal çevresi içerisindeki itibarının zedelenmesine yol açan, kişilerin özsaygısını hedef alan sözel olarak işlenmesi nedeniyle diğer pek çok suçtan ayrılan bir suç tipidir.
“Recep fırından sürekli ekmek çalıyor.” cümlesi Hakaret suçunun oluşmasına neden olan “somut bir olgu” kapsamında değerlendirilebilirken, “şerefsiz hemşire bana iğne yapmıyor” sözü ise sövmek kavramı kapsamında değerlendirilecektir.
Tüzel Kişiler, Şirketler, Vakıflar, Dernekler, Siyasi Partiler Hakaret Suçunun Mağduru Olabilir Mi?
Hakaret suçu yalnızca gerçek kişilere karşı işlenebilen bir suçtur. Tüzel kişiler Hakaret suçunun mağduru olamazlar. Örnek vermek gerekirse “Namussuz x derneğinin kimseye bir faydası yok” cümlesi hakaret suçunu oluşturmayacaktır. Bunun gibi “Kepaze x gazetesi hep yalan haber yapıyor.” “ Bu hastanenin a… koyum” gibi tüzel kişi kamu kurumu ya da şirketlere hakaret edilmesi Hakaret suçunu oluşturmayacaktır. Ancak tüzel kişi idarecileri, çalışanları ya da yöneticilerinin hedef alınması durumunda Hakaret suçu oluşacaktır. Örneğin “Bu şirketin Yönetim Kurulu kahpelik yapıyor.” cümlesi yönetim kurulu üyelerini hedef alması dolayısıyla yönetim kurulu üyelerine hakaret suçunu oluşturacaktır.
Hakaretin Bir İletiyle (Whatsapp, Twitter, Instagram, Facebook, SMS) Mektupla, Ses kaydıyla, Görüntülü İşlenmesi
5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 125/2. maddesinde “Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.” şeklinde düzenleme yapılarak Hakaret suçunun sadece yüz yüze değil bir ileti vasıtasıyla da işlenebileceği belirtilmiştir. Bu durumda suçun cezası değişmeyecek Hakaretin temel şekliyle benzer şekilde cezalandırılacaktır.
Örneğin Whatsapp gruplarında bir kişiye küfür edilmesi, Apartman Whatsapp grubunda yöneticiye hakaret edilmesi, okul whatsapp grubunda bir veliye ya da öğrenciye hakaret edilmesi gibi durumlarda bu kanun maddesi uygulama alanı bulacaktır.
İnternetten Hakaret
Bu düzenlemeye göre örneğin bir mektup gönderilerek ya da video kaydıyla hakaret edilmesi halinde de suç oluşacaktır. Günümüzde yaygın şekilde sosyal medya aracılığıyla (facebooktan hakaret, twitterdan hakaret, instagramdan hakaret, tiktoktan hakaret gibi, SMS yollayarak hakaret) yorum yapılarak hakaret içerikli sözler sarfedilmesi, telefondan SMS atılarak hakaret edilmesi de suçu oluşturabilmektedir. Bu durumda hakaretin öğrenilmesinden itibaren 6 ay içerisinde ya da her halükarda 2 yıl geçmeden şikayetçi olunması gerekmektedir. Kamu Görevlisine hakaret durumunda ise şikayet aranmadan resen soruşturma yürütülecektir. Örneğin sosyal medya üzerinden okul müdürüne hakaret edilmesi halinde resen soruşturma yapılacaktır.
Sosyal medya üzerinden küfür eden kişilerin eylemleri mağdurların kişilik haklarına saldırı mahiyeti taşımaktadır. Bu durumda yapılan son düzenleme ışığında uzlaşma yoluna gidilemeyecek ancak önödeme yoluna gidilecektir. Sosyal medya üzerinden küfür edilen kişiler bir avukat yardımıyla şikayetçi olabilecekleri gibi Ceza Davası haricinde Tazminat davası açılması da mümkündür.
Toplum arasında “fenomen” olarak adlandırılan sosyal medya ünlülerinin de pek çok kez hakarete uğradıkları görülmektedir. Bu durumda hakarete maruz kalan fenomenlerin de şikayet hakları bulunmaktadır. Ayrıca influencer olarak adlandırılan kişiler ve bilgisayar oyunu oynarken küfüre maruz kalan kişiler de Hakaret suçundan şikayetçi olabilecektir.
Hayvanlara Hakaret Edilmesi Suç Oluşturur Mu?
Yukarıda belirttiğimiz gibi Hakaret suçunun mağduru “Gerçek Kişiler” olabilir. Buna göre yalnızca insanlar hakaret suçunun mağduru olabilecektir. Hayvanlara karşı hakaret edilmesi 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu kapsamında Hakaret suçunu oluşturmayacaktır.
Ancak Hayvan Koruma Derneklerinin Başkan ve Yöneticilerine karşı Hakaret içeren sözler söylenmesi Hakaret suçunu oluşturacaktır. Örneğin “Haytap” isimli Hayvan Koruma Derneği’nin internet sitesindeki bir habere göre gazeteci yazar Feyza Algan “Haytap Başkanı hayvan kaçakçılarıyla işbirliği yapıyor.” demesi nedeniyle Üsküdar 3. Sulh Ceza Hakimliği’nin kararıyla cezalandırılmıştır. /Kaynak:https://www.haytap.org/tr/hayvansever–feyza-algan-ceza-mahkemesinde-mahkum-oldu-)
Hayvan Besleyenlere Hakaret
Bunun yanında sokakta hayvan besleyen bir kişiye ağır sözler söylenmesi, küfür edilmesi, somut bir olgu isnad edilmesi de Hakaret suçunu oluşturacaktır. Hayvanseverler çok sık şekilde hakarete maruz kalabilmektedir. Örneğin hayvan besleyen komşularına karşı “bunlar insan değiller, pis kokuyorlar” diyen kişi Adli Para Cezasıyla cezalandırılmıştır.(Kaynak: https://www.ntv.com.tr/turkiye/hayvansever-komsuya-hakarete-ceza,DMnLJDpuC0mCexut-S0alw)
Hayvan İsimleriyle Hakaret Suç Oluşturur Mu?
Ayrıca kişilere bazı Hayvan isimleriyle hitap etmek de Hakaret suçunu oluşturacaktır. Başlı başına bir kişiye “Hayvan” demek de hakaret suçunu oluşturmaktadır. Örneğin kişilere “hayvan, öküz, ayı oğlu ayı, orangutan, mal, yılan, eşek herif, eşşoğlu eşşek, it herif..” gibi sözler Hakaret suçunu oluşturacaktır. Örnekler üzerinden gidecek olursak, çakal, çomar,, eşek, it, fare, hayvan,, katır, köpek, öküz, enik, sığır, sıpa, Ayı tosbağa, yılan sözleri Yargıtay’a göre hakaret suçunu oluştururken, akrep, aslan, baykuş, çekirge, dinazor, domuz, fil, horoz, şebek, tavuk, sinek, kuzu sözleri hakaret suçunu oluşturmaz.
Hakaret suçuna ilişkin Yargıtay kararları;
Somut olayda, sanığın, “Yine mi sensin köpek, zaten ben senin gibi bir itin beni kovaladığımı bildiğim için kaçtım, köpeklik yapmayın” demesi hakaret sayılmıştır.(Yargıtay 18. CD Esas: 2016/1966 Karar: 2018/3281 Tarih: 08.03.2018)
Eylemlerin Sosyal medya hesabından Cumhurbaşkanına hitaben yayınlanan “Bu ülkeyi bir köpek kendi idealleri uğruna kan gölüne çeviriyor. Bu köpek kim bilen var mı?” ve “T.C. devleti ve onun sahte milli şefi Erdoğan” şeklindeki yazılar doğru olarak nitelendirildiği anlaşılmakla, hakaret sayılmıştır (Yargıtay 16. CD Esas: 2018/1633 Karar: 2019/1771 Tarih: 14.03.2019)
Sen erkek misin fino köpeği (Yargıtay 23.CD, Esas: 2015/15381, Karar: 2016/4123, Tarih: 06.04.2016)
İt herif, hayvan herif (Yargıtay 9.HD, Esas: 2010/7988, Karar: 2012/16556, Tarih: 10.05.2012)
Mağdurun polis noktasında nöbette bulunduğu esnada sanığın yüksek bir sesle “Köpekler siz burada ne iş yapıyorsunuz” diyerek polis memurlarına hakarette bulunduğu iddiasıyla açılan davada Hakaret suçu oluştuğu kabul edilmiştir.(Yargıtay 4. CD Esas: 2021/9837 Karar: 2023/18328 Tarih: 15.05.2023)
Hakaret Suçu Şikayete Bağlı Bir Suç mudur?
Hakaret suçunun temel şekli 6 aylık şikayet süresine tabidir. Hakaretin öğrenildiği tarihten itibaren 6 ay içerisinde şikayet hakkı kullanılmalıdır. Ancak hakaret suçu sonradan öğrenilse dahi suçun işlendiği tarihten itibaren en geç 2 yıl içerisinde şikayet hakkı kullanılmalıdır.
Ancak Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı, Hakaret suçunun soruşturulması şikayete bağlı değildir. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 131. maddesi “Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hariç; hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturulması, mağdurun şikayetine bağlıdır.” şeklinde düzenlenmiştir.
Hakaret Suçu Nasıl Oluşur?
Hakaret suçunun oluşabilmesi için kişinin şeref ve haysiyetinin hedef alınması, toplum içerisindeki saygınlığının azaltılması hedefiyle kaba söz ve hitap şeklini aşan kelimelerin sarfedilmesi gereklidir. Hangi kelimelerin Hakaret suçunu oluşturduğunu tek tek belirlemek mümkün değildir. Uygulamada daha çok Yargıtay kararlarıyla hangi kelimelerin Hakaret kabul edileceği belirlenmektedir.
Bunun yanında hakaret içeren somut bir olgu isnad edilmesi de hakaret suçunu oluşturacaktır. Örneğin kulakları ağır işiten birine “Allah’ın sağırı” demek hakaret suçunu oluşturabilecekken aynı kişiye “sağır olduğu için duyamıyor” demek hakaret suçuna vücut vermeyecektir.
Ancak bir kişiye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat edildiğinde bu durumun gerçekliği ispatlanırsa Hakaret suçu oluşmayacaktır. Örneğin “Kadir araba teybi çalan biri” denildiğinde hakaret suçu oluşsa da bu durum ispatlanabilirse suçun unsurları oluşmayacaktır.
Beddua Etmek Suç mu? Hakaret Suçu Oluşur Mu?
Birine beddua edilmesi Hakaret suçunu oluşturmayacaktır. Örneğin senin Allah belanı versin demek hakaret suçunu oluşturmayacaktır. Ancak beddua edilirken kişinin onur, şeref ve saygınlığına da bir söz söylenmesi halinde Hakaret suçu oluşacaktır. Mesela senin çocuklarından çıksın adi herif denilmesi halinde hakaret suçu oluşacaktır.
Hakaret Suçunda Matufiyet
Hakaret suçunda matufiyet, onur şeref ve saygınlığa karşı söylenilen kelimenin kimi hedef aldığının belirlenebilir olmasını ifade eder. Örneğin kişinin “bu ülkede ne şerefsizler var” demesi, kimi kastettiğinin somut olarak belirlenememesi halinde hakaret suçunu oluşturmayacaktır.
Mağdurun Yokluğunda (Gıyabında) Hakaret
Gıyapta Hakaret, mağdurun bulunmadığı ve duyamayacağı bir yerde hakaret edilmesi olarak tanımlanabilir. Bir kişiye karşı gıyabında edilen hakaretin cezalandırılabilmesi için 3 kişiyle ihtilat edilmesi gerekmektedir. Bunun anlamı mağdura hakaret edildiğini 3 kişinin duyması ve algılamasıdır. Ancak mağdurun uzakta olsa dahi örneğin telefon edilerek hakaret edilmesi Gıyapta Hakaret olarak değerlendirilemeyecektir.
Hakaret ve Tazminat (Hakarete maruz kalırsam Tazminat davası alabilir miyim?)
Hakaret suçu bir kişinin onur, şeref ve saygınlığına karşı işlenmesi nedeniyle hakarete maruz kalan mağdur kişilik haklarının zedelenmesi dolayısıyla Tazminat davası açarak manevi tazminat alabilecektir. Hakaretin ülkemizde suç olarak düzenlenmesi sebebiyle Ceza Davası ve tazminat dolayısıyla Hukuk Davası açılması nedeniyle Hakaret eden kişilere iki dava açılması söz konusu olabilecektir.
Hakaret Suçu Uzlaşmaya Tabii Midir?
Son zamanlarda sosyal medya hesaplarının yoğun şekilde kullanılması, insanların yapılan paylaşımların altına yorum yapması, bazen olumlu şeyler yazıldığı gibi büyük oranda da olumsuz yorumlar yapılarak hakarete varan cümleler yazılması 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 125/2. maddesinde düzenlenen “Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.” fıkrasındaki hakaret suçunun oluşmasına sebebiyet vermektedir.
Hakaret suçunun yüze karşı işlenmesi halinde Uzlaşma kapsamında kalacağı konusunda herhangi bir duraksama yoktur. Ancak sosyal medya üzerinden yapılan Hakaret suçlarıyla Uzlaşma kapsamında pek çok dosyalar düzenlenerek, suç işleyen kişilere karşı uzlaşma karşılığında para ödemesi teklifi yoluyla kazanç kapısı haline getirilmesi toplumu rahatsız etmiş ve buna dair bir düzenleme yapılmıştır. 5271 sayılı Ceza Muhakamesi Kanunu’nun 253. maddesine eklenen “ hakaret suçunda (125 inci maddenin ikinci fıkrası), uzlaştırma yoluna gidilemez.” hükümle sosyal medya üzerinden işlenen Hakaret suçlarında uzlaşma yoluna gidilmesinin yolu kapanmıştır. Sosyal Medya üzerinden işlenen Hakaret suçunda Önödeme yoluna gidilecektir.
Alenen Hakaret (Aleni Hakaret) Suçu Ve Cezası
Alenen Hakaret mağdura Hakaret edilen mekanı ifade eden bir tabirdir. Bir kişiye Hakaret edilmesi anında başkalarının da bu suça tanık olabileceği bir alandan söz edilebiliyorsa bu Alenen Hakaret suçunu oluşturmaktadır. Örneğin bir park içerisinde mağdura “gerizekalı neden bana böyle bakıyorsun” şeklinde hakaret edilmesi durumunda Alenen Hakaret suçu oluşacaktır. Bu durumda önemli olan mutlaka başkalarının Hakaret içeren sözleri duymuş olması değil, başkalarının duyabileceği bir yerde Hakaret edilmesidir. Buna karşın bir ev içerisinde iki kişi arasında başkalarının duyamayacağı şekilde Hakaret suçu işlenmesi halinde Aleni Hakaret değil temel Hakaret suçu işlenmiş olacaktır.
Hakaretin alenen işlenmesi halinde suçun temel haline göre cezada artırım yapılması düzenlenmiştir. Buna göre verilen ceza altıda bir oranında artırılacaktır.
Hakaret mi Kaba veya Nezaketsiz Söz mü?
Kişilerin kullandıkları tahkir edici her kelime Türk Ceza Kanunu anlamında Hakaret suçunu oluşturmayacaktır. Kaba ve nezaketsiz söz olarak kabul edilebilecek “saygısız, riyakar, terbiyesiz, riyakar, yalancı” gibi sözler Hakaret suçunu oluşturmaz. “İşyerimden defolup git, seni satın alırım” gibi ifadeler de kaba ve nezaketsiz söz kapsamında değerlendirilmektedir. Bir gerçekliği ifade etmek anlamı taşıyabilecek “bu elbise size bol gelir, çok zayıfsınız” ya da “saçlarınız çok dökülmüş saç ektirmeyi düşünüyor musunuz?” Gibi cümleler de hakaret suçunu oluşturmayacaktır.
Ayrıca bazı kişiler açısından Hakaret suçunun mağduru olmaları halinde diğer kişilere göre daha ağır sözlere maruz kalmaları aranmaktadır. Örneğin topluma mal olmuş ünlü kişiler ya da siyasetçiler gibi eleştiriye maruz kalması yüksek ihtimal olan kişiler hakkında sarfedilen her kötü kelime Hakaret olarak kabul edilmemektedir. Topluma mal olmuş kişilerin eleştiri ve olağan dışı sözlere daha tahammülkar davranması gerektiği kabulüyle Yargıtay uygulamalarına göre Hakaret suçundan ceza verilmesi sınırlandırılmıştır.
Haksız Fiil Nedeniyle, Kasten Yaralayan Kişiye Karşı Ya Da Karşılıklı Hakaret Edilmesi Suçu Ve Cezası
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 129. maddesinde “Hakaret suçunun haksız bir fiile tepki olarak işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
Bu suçun, kasten yaralama suçuna tepki olarak işlenmesi halinde, kişiye ceza verilmez.
Hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi halinde, olayın mahiyetine göre, taraflardan her ikisi veya biri hakkında verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.” şeklinde düzenleme yapılmıştır.
Karşılıklı olarak birbirine küfür eden kişilere veya Haksız bir fiile tepki olarak küfür edilmesi halinde ceza verilmeyebileceği gibi hakimin takdirine göre cezada indirim de yapılabilir. Ancak örneğin sizi yaralayan kişiye küfür etmeniz halinde ceza verilmeyecektir.
Hakaret Suçunun Cezası Nedir?
Hakaret suçunun temel halinin cezası 3 aydan 2 yıl kadar hapis cezası veya adli para cezasıdır.
“Kamu görevlisine Hakaret” veya “Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı” ya da “Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle” Hakaret suçunun cezası 1 yıldan az olamayacaktır.
Alenen Hakaret suçunda verilen cezanın altıda biri oranında artırılacaktır.
