Trafik kazaları, bireyler için çoğu zaman ağır sonuçlar doğurmakta; hem maddi hem de manevi zararlara yol açmaktadır. Bu zararların giderilmesi, sıklıkla motorlu taşıt sigortaları çerçevesinde gündeme gelir. Türkiye’de sigorta şirketleriyle yaşanan uyuşmazlıklarda adli yargının yanı sıra alternatif bir yol olan sigorta tahkimi, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu ile düzenlenmiş ve giderek daha fazla başvurulan bir mekanizma haline gelmiştir. Bu makalede, trafik kazalarından kaynaklanan tazminat talepleri ile sigorta tahkimi sisteminin işleyişi ele alınmaktadır.
1.Sigorta Tahkimi ve Hukuki Temeli
1.1. Sigorta Tahkim Komisyonu ve Görevi
Sigorta tahkimi, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nun 30. maddesi ile düzenlenmiş, sigorta sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıkların, yargıya başvurmaksızın çözümlenmesini sağlayan özel bir yargılama usulüdür.
5684 sayılı Sigortacılık Kanunu m.30/1:
“Sigorta ettiren, sigortalı, lehtar ya da zarar gören kişiler ile sigorta kuruluşları arasında çıkan uyuşmazlıkların çözümünde bu kanunda belirtilen usullere göre tahkim yoluna başvurulabilir.”
Bu hüküm doğrultusunda, sigorta şirketi ile uyuşmazlığa düşen zarar gören kişi, mahkemeye başvurmaksızın Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurarak hakem kararına ulaşabilir.
1.2. Tahkime Başvuru Şartları
Sigortacılık Kanunu m.30/12:
“Sigorta ettiren, sigortalı, lehtar ya da zarar gören kişi, sigorta şirketine yazılı başvuruda bulunduktan sonra, başvurunun kısmen, tamamen reddedilmesi veya 15 iş günü içinde cevap verilmemesi halinde Komisyona başvurulabilir.”
Yani tahkime başvurmadan önce sigorta şirketine talepte bulunulmalı ve cevap beklenmelidir. Bu bir zorunlu ön başvuru niteliğindedir.
2. Trafik Kazalarından Doğan Tazminat Alacaklarının Hukuki Dayanakları
Trafik kazaları sonucu ortaya çıkan zararların tazmini, belirli kanun hükümleri ve sigorta poliçeleri çerçevesinde talep edilebilir:
2.1. Türk Borçlar Kanunu (TBK)
TBK madde 49, kusurlu ve hukuka aykırı bir fiil ile başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Bu madde kapsamında trafik kazalarında kusurlu olan kişi, zarar görene karşı doğrudan sorumludur.
2.2. Karayolları Trafik Kanunu (KTK)
KTK m.85/1: “Bir motorlu aracın işletilmesi bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına ya da bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, işleten ve araç işleticisi kusursuz olsa bile, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar.
KTK m.91: “İşletenlerin ve araç işleticilerinin mali sorumluluğunu teminat altına almak üzere zorunlu mali sorumluluk sigortası yaptırmaları zorunludur.”
Bu hükümle, zarar gören kişiler, zararlarını doğrudan sigorta şirketinden talep edebilirler.
3. Tazminat Taleplerinde Başlıca Kalemler
Tahkim yoluyla talep edilebilecek zararlar:
– Araçta oluşan maddi hasar
– Araç değer kaybı
– Yaralanma durumunda iş gücü kaybı
– Ölüm halinde destekten yoksun kalma tazminatı
– Manevi tazminat
Bu zararlar için Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuruda bulunulabilir. Talep edilen tutarın 15.000 TL altında kalması halinde karar kesin; üzerindeyse itiraz yolu açıktır.
4. Sigorta Tahkimi Yargılamasının Özellikleri ve Usulü
Sigorta tahkimi, kendine özgü usule sahip olup klasik yargılamadan ayrılır:
- Başvuru süresi: 2 yıl (KTK hükümlerine göre)
- Başvuru şekli: Komisyona elektronik ortamda veya posta yoluyla
- Ücret: Harçtan ve yargı giderinden düşüktür
- Karar süresi: Başvurudan itibaren genellikle 4 ay içinde sonuçlanır.
Sigortacılık Kanunu m.30/17: Karar başvuru tarihinden itibaren en geç 4 ay içinde verilir.
Ayrıca verilen kararlar:
m.30/19: “Hakem kararları, ilam niteliğindedir ve icra edilebilir.”
Yani tahkimde verilen kararlar, doğrudan icra takibine konu olabilir.
5. Hukuki Sorunlar ve Öneriler
Her ne kadar tahkim sistemi hız ve maliyet açısından avantaj sağlasa da bazı sorunlar dikkat çekmektedir:
– Hakemlerin karar standardı farklılık gösterebilir.
– Sigorta şirketleri karar sonrası ödemede gecikme yapabilir.
– Zarar gören kişiler yeterli hukuki destek almadıklarında talepler eksik kalabilir.
Sonuç
Sigorta tahkimi, Türkiye’de özellikle trafik kazaları nedeniyle zarar gören kişilerin haklarına daha hızlı kavuşmalarını sağlayan etkin bir uyuşmazlık çözüm yoludur. 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu çerçevesinde faaliyet gösteren Sigorta Tahkim Komisyonu, klasik yargıya kıyasla daha düşük maliyetli ve süreci sadeleştirilmiş bir çözüm sunar. Ancak sistemin daha sağlıklı işlemesi için hakemlerin eğitimi, karar standartlarının oluşması ve kamuoyunun bilgilendirilmesi önem arz etmektedir.
