2023 yılında yürürlüğe dahil olan düzenleme ile Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) uzun süredir bekledikleri o hakka kavuştular. Ancak EYT kapsamına giren birçok kişi için, emeklilik süreci yalnızca SGK yönüyle değil, iş hukuku açısından da hak kayıplarına neden olabilecek karmaşık bir dönemi beraberinde getirdi. Bu yazıda, EYT’lilerin sosyal güvenlik hakları, işten çıkış süreçleri ve tazminat hakları üzerinde durulacaktır.
EYT Nedir?
EYT, 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olan ve prim günü ile sigortalılık süresini tamamlayan ancak yaş koşulu nedeniyle emekli olamayanların, yaş şartı aranmaksızın emekli olabilmesini sağlayan yasal düzenlemedir.
EYT’li Ne Zaman Emekli Olabilir?
EYT kapsamında emeklilik için gerekenler:
• Kadınlar: 20 yıl sigortalılık süresi + 5000 – 5975 prim günü
• Erkekler: 25 yıl sigortalılık süresi + 5000 – 5975 prim günü
Bu koşulları sağlayan kişiler yaş şartı göz önünde tutulmadan SGK’ya başvurabilir ve emekli olabilirler.
EYT ve Kıdem Tazminatı
EYT’li çalışan, emekli olduğu gerekçesiyle işten ayrıldığında kıdem tazminatına hak kazanır. Ancak bu hak bazı şartlara bağlıdır:
• Kendi isteğiyle işten ayrılmak istiyorsa, SGK’dan “emeklilik yazısı” alarak işverene sunmalıdır. Bu belgeyle iş akdi feshedilir ve işveren tazminat ödemekle yükümlüdür.
• İşveren tarafından çıkarılırsa da kıdem tazminatı ödenir.
İhbar Tazminatı Alınır mı?
• İşçi istifa ederse (emeklilik nedeniyle): İhbar tazminatı alamaz.
• İşveren feshederse: İşveren, ihbar süresine uymazsa işçiye ihbar tazminatı ödemelidir.
Emekli Olduktan Sonra Aynı İşyerinde Çalışma
Emeklilik sonrası aynı işyerinde çalışmak isteyen EYT’liler, “sosyal güvenlik destek primi” (SGDP) kapsamında yeniden sigortalı olabilir. Bu durumda:
• Normal prim değil, SGDP ödenir.
• Emekli maaşı kesilmez.
• Ancak bazı işverenler SGDP ödemekten kaçındığı için sigortasız çalıştırma riski oluşabilir.
Kıdem Tazminatını Almayan EYT’liler Ne Yapabilir?
İşveren kıdem tazminatını ödemezse:
• Arabuculuk yoluyla çözüm aranabilir.
• İş Mahkemesi’nde dava açılabilir. (5 yıl zaman aşımı süresi vardır)
• Dava sonucu işveren faiziyle birlikte ödeme yapmak zorunda kalır.
EYT ve Toplu İşten Çıkarmalar
Bazı işverenler tarafınca, EYT düzenlemelerini gerekçe gösterilerek kitlesel bir işten çıkarmaya gidilmiştir. Ancak bu durum:
• Sendikalı işyerlerinde toplu işten çıkarma prosedürlerine tabidir.
• SGK’ya ve İŞKUR’a bildirim zorunluluğu vardır.
• Aksi takdirde idari para cezası uygulanır.
EYT’lilerin Dikkat Etmesi Gerekenler
• SGK hizmet dökümleri kontrol edilmeli ve prim eksiklikleri varsa tamamlanmalı.
• İşverenle yazılı protokol yapılmadan işten ayrılmamalıdır.
• Kıdem tazminatı alınmadan işyeri terk edilmemelidir.
• Emeklilik yazıları SGK’dan alınmalıdır ve fesih bu yazı üzerinden yapılmalıdır.
Sonuç
EYT’liler için emeklilik durumları, sadece bir hak değildir bunun yanısıra ciddi bir mali ve hukuki süreçtir. Hak kaybı yaşanmaması adına, hem sosyal güvenlik mevzuatı hem de iş hukuku konusunda bilinçli hareket edilmesi, gerekiyorsa hukuki destek alınması önerilir.
