Türkiye’de derneklerin kuruluş süreci, kurmak için gerekli kişi sayısı, dernek başkanının suç işlediğinde karşılaşacağı durumlar ve derneklerin defter tutma zorunluluğu gibi konuları ele alacağımız bir blog yazısı hazırladım. Dernekler, sivil toplumun temel taşlarından biri olarak toplumsal fayda sağlamak amacıyla kurulur. Gelin, bu konuları adım adım inceleyelim.
Dernek Nasıl Kurulur?
Dernek kurmak, belli bir amacı gerçekleştirmek amacıyla en az yedi gerçek veya tüzel kişinin bir araya gelmesiyle başlangıç yapar. 5253 sayılı Dernekler Kanunu’na göre, derneklerin kuruluşunda izne gerek yoktur, ancak tüzel kişilik kazanması için mülki idare amirliğine kuruluş bildirimi yapılması zorunludur. Bu süreçte şu adımlar izlenir:
- Kuruluş Bildirimi: Dernek kurucuları, tüzük ve gerekli belgelerle birlikte (kimlik fotokopileri, ikametgah belgeleri gibi) bildirim formunu doldurarak mülki idare amirliğine sunar.
- Tüzük Hazırlığı: Derneğin amacı, çalışma konuları ve organları gibi detayların yer aldığı tüzük hazırlanır. Tüzükte kanunen belirtilen hususların (örneğin, derneğin adı, merkezi, amacı) yer alması şarttır.
- Tescil: Belgeler incelenir ve eksiklik yoksa dernek, dernekler kütüğüne kaydedilerek resmiyet kazanır.
Bu adımlar tamamlandıktan sonra dernek, faaliyetlerine başlayabilir. Ancak, tüzükte belirtilen amaçlar dışında hareket edilmesi yasaktır.
Dernek Kurmak İçin Kaç Kişi Gerekli?
Dernek kurmak için minimum yedi kişi gereklidir. Bu kişiler, maddi kazanç paylaşımı amacı gütmeden ortak bir hedef doğrultusunda birleşmelidir. Kurucular içerisinde yabancı uyruklu kişiler de yer alabilir, fakat Türkiye’de yerleşme haklarının olduğunu belgelemeleri gerekir. Ayrıca, Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları, kolluk kuvvetleri ve kamu görevlileri için özel kanunlarda kısıtlamalar olabilir; bu kişiler genellikle dernek kuramaz veya üye olamaz.
Dernek Başkanı Suç İşlerse Ne Olur?
Dernek başkanı veya yönetim kurulu üyeleri, derneğe ait para, evrak veya malları kötüye kullanırsa ciddi sonuçlarla karşılaşabilir. 5253 sayılı Dernekler Kanunu’nun 32. maddesine göre:
- Eğer başkan, derneğe ait kaynakları kendi menfaatine veya bir başkasının menfaatine sarf eder, gizler, imha eder, tahrif eder veya inkâr ederse, Türk Ceza Kanunu’nun güveni kötüye kullanma suçuna ilişkin hükümlerine göre cezalandırılır.
- Bu durum, altı aydan iki yıla kadar hapis ve para cezası ile sonuçlanabilir. Ayrıca, mahkeme yargılama sırasında başkanın görevden geçici olarak uzaklaştırılmasına karar verebilir.
- Suçun niteliğine göre daha ağır cezalar da söz konusu olabilir.
Bu nedenle, dernek yönetiminde görev alanların şeffaf ve hukuka uygun hareket etmesi kritik önem taşır.
Dernek Defter Tutma Zorunluluğu
Derneklerin faaliyetlerini düzenli bir şekilde kayıt altına alması, hem şeffaflık hem de yasal denetim açısından zorunludur. Dernekler Kanunu’na göre tutulması gereken temel defterler şunlardır:
- Karar Defteri: Yönetim kurulu kararları tarih ve numara sırasıyla bu deftere yazılır ve toplantıya katılan üyelerce imzalanır.
- Üye Kayıt Defteri: Derneğin üyesi olan kişilerin kimlik bilgileri, giriş ve çıkış tarihler de bu defterde yer alır.
- Evrak Kayıt Defteri: Gelen ve giden evraklar sırası ile kaydedilir.
- İşletme Hesabı Defteri: Derneklerin standart defteridir ve gelir-gider işlemleri bu deftere yazılır.
Ancak, bazı durumlarda bilanço esasına geçme zorunluluğu doğar:
- Yıllık brüt gelir 500.000 TL’yi aşmış dernekler veya kamu yararı için çalışan dernekler, takibindeki hesap döneminden itibaren bilanço esasına dayanarak defter tutmalıdır.
- Şubesi bulunan dernekler de merkezle aynı esasta defter tutar.
- Bilanço esasına geçmiş dernekler, tekrar tekrar iki yıl geliri belirtilen sınırın altına düşerse tekrardan işletme esasına dönebilirler.
Bu defterleri, kullanılmaya başlamadan önce notere veya il müdürlüğüne mutlaka onaylattırılmak zorundadır. Elektronik ortamda tutulan defter için de onay kesinlikle lazımdır. Defter tutmama veya usulsüz tutma, idari para cezaları veya daha ciddi yaptırımlarla sonuçlanabilir.
Sonuç
Dernek kurmak, toplumsal fayda sağlamak için güçlü bir araçtır, ancak bu süreçte hukuki gerekliliklere dikkat etmek önemlidir. Yedi kişilik bir grupla başlayabilir, tüzük ve bildirimle resmiyet kazanabilir, şeffaf bir yönetimle faaliyet gösterebilir ve defter tutma zorunluluğunu yerine getirerek denetimlere hazır olabilirsiniz. Dernek başkanı veya yöneticilerin suç işleme durumunda ise ciddi yasal sonuçlar kaçınılmazdır.
