– İlk olarak başbakanlık ve bakanlıklar kaldırıldı. Düalist(ikici) yapıda olan yürütme tek bir makama yani cumhurbaşkanlığına bağlanmıştır.
– başbakanlık kaldırıldığın bakanları atama ve görevlerine son verme yetkisi cumhurbaşkanına verirdi.
– “Kanun Hükmünde kararname” kalktı yerine “Cumhurbaşkanlığı kararnamesi” geldi.
– Meclis seçimler ve cumhurbaşkanlığı seçimi aynı güne alındı ve 4 yıldan 5 yıla çıkarıldı.
– Yedek milletvekilleri ortaya çıktı. (Ara seçim uygulamasına son verildi. Böylece ölen ve bir şekilde milletvekilliği biten vekilin yerine yedek milletvekili geçer)
– Meclise bakanları ve hükümeti denetleme yetkisi verildi.
– Cumhurbaşkanlığının siyasi parti tarafsızlığı kaldırıldı.
– Cumhurbaşkanının dört yıllık üniversite mezunu olması şartı değiştirilerek “yükseköğrenim yapmış” olması şartı getirildi.
– Cumhurbaşkanının bir suçtan dolayı sorgulanabilmesi için meclisteki milletvekili tam sayısının beşte üçünün oyunun gerektiği ve ayrıca cumhurbaşkanının Yüce Divan’a gitmesi için tam sayının üçte ikisi şartları getirildi.
– Cumhurbaşkanının kendisine ve meclisin üye tam sayısının beşte üçüne seçimleri yenileme hakkı verildi. Her iki tarafın da görev ve yetkilerinin, yeni cumhurbaşkanının ve meclisin göreve başlamasına kadar devam etmesine karar verildi. Cumhurbaşkanının ikinci döneminde meclisin seçimleri yenilemesine karar vermesi halinde cumhurbaşkanının bir defa daha aday olabileceği belirtildi.
– Cumhurbaşkanına olağanüstü hâl ilan etme yetkisi ve meclise bunu onaylama, süresini uzatma veya kaldırma yetkisi verildi.
– Cumhurbaşkanı, üst düzey kamu görevlileri atamalarına ilişkin usul ve esasları belirleme hakkına sahip oldu.
– Hâkim Savcılar Yüksek Kurulu adı “Hâkimler ve Savcılar Kurulu” olarak değiştirildi, üye sayısı 22’den 13’e, daire sayısı üçten ikiye düşürüldü. Kurulun dört üyesinin cumhurbaşkanı tarafından, yedi üyesinin meclis tarafından atanmasına karar verildi.
Aslında baktığımız zaman ardı ardına gelen düzenlemelerin kaynağının gücü cumhurbaşkanlığı makamında toplamak için olduğunu açıkça görüyoruz. Şunu belirtmeden geçemeyeceğim; bir güç ne kadar çok dağıtılır, tek elde tutulması engellenirse işte o zaman demokrasiden ve demokrasinin getirdiği refahtan söz edebiliriz. Zaten kuvvetler ayrılığı, anayasalar, kanunlar… Bunların yegâne amacı halkın refahını sağlamaktır.
Şimdi asıl konumuza dönecek olursak bir cumhurbaşkanı 3. Kez aday olabilir mi?
Bununla ilgili ciddi tartışmalar söz konusu bu yüzden bu tartışmaları tek tek ele alıp değerlendirelim
1-) Evet, seçilebilir, çünkü hükümet sistemi değişti
2-) Hayır, seçilemez, çünkü anayasanın 101. Maddesinde sadece 2 kere seçilebilir ibaresi yer almakta
3-) Sadece TBMM’nin seçimleri yenilemesi halinde tekrar seçilebilir.
1-) Bu konuya evet diyenlerle başlayalım ilk önce. İddialar şu yönde, 2017 de bir hükümet değişikliği olduğundan ve anayasadaki bazı maddelerin değiştiğinden şu anki cumhurbaşkanın tekrardan aday olacağıdır. Fakat şu anki iktidar tali kurucu iktidar olduğundan 1982 anayasasına bağlı kalmakla beraber bir takım yenilikler yapmıştır. Bu yüzden böyle bir şey söz konusu değil. Çünkü 1982 anayasal dönemi içinde yapılmış bir takım değişikliklerden bahsedebiliriz, asli kurucu iktidardan değil. Bu değişiklikler yeni bir anayasal düzen getirmemiştir.
2-) Hayır, seçilemez diyenlerde, anayasamızın 101. Maddesinin 2. Fıkrasına istinaden “Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.” Anayasanın kesin sınırlar çizdiğini ve bu çerçeve dışına çıkılamayacağını söylüyor. Yalnız burada da anayasamız 116. Maddesinde bir istisnai durum söz konusudur ona da şimdi geleceğiz
3-) Sadece TBMM in seçimleri yenilemesi halinde tekrar aday olabilir diyenler de aslında anayasanın 116. Maddesinden yola çıkmıştır. “(1)Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. (2) Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır”
Bu durumda şu karara varmak en doğrusu olacaktır. 2 kere cumhurbaşkanlığı yapmış bir kişinin tekrardan cumhurbaşkanı olması anayasayla yasaklanmıştır. Lakin tek istisnai durum olan meclisin belirli bir oy oranıyla tekrar erken seçimlere gitmesi halinde tekrar aday olabilir. Yani eğer TBMM erken seçime gitmezse ,bunun için 580 milletvekilin en az 348 inin yani 5/3 ünün oyu gereklidir, 3. Kez adaylık söz konusu değildir.