Islah, tarafların, davada iddia ve savunmanın değiştirilmesi yasağı sebebiyle yapamadıkları işlemleri yaparak verdikleri dilekçeleri tamamen veya kısmen düzeltmeleridir. (m. 176, m141)
ISLAHIN KONUSU
Islahın konusu tarafların kendi yaptıkları usul işlemleridir. Taraflar ıslah dilekçelerinde belirttikleri vakıaları, talep sonucunu, dava sebebini değiştirebilirler.
Davada talep konusunun da ıslah yoluyla arttırılması mümkündür. Davanın kısmen veya tamamen ıslah edilebilmesi mümkündür.
TAM ISLAH VE KISMİ ISLAH
Talep sonucunun veya dava sebebinin değiştirilmesi halinde davanın tamamen ıslahı söz konusudur. Buna karşılık talep sonucunun veya dava sebebinin genişletilmesi veya kısmen değiştirilmesi kısmen ıslah olarak kabul edilir. Dava değerinin artırılması da kısmi ıslah yoluyla yapılır.
ISLAH NE ZAMAN YAPILIR?
Kural olarak tahkikat aşamasının sonuna kadar ıslah yapılabilir. Ancak kısmi ıslah yapılacaksa mahkeme tarafından başvuran tarafa ıslah ettiği usul işlemini yapması için 1 hafta süre verilir. Bu 1 haftalık süre içerisinde ıslah işleminin yapılması gerekmektedir.
ISLAH NASIL YAPILIR?
Bir taraf, davada ancak bir kez ıslah yoluna başvurabilir. Islah sözlü veya yazılı yapılabilir.
Davasını tamamen ıslah eden tarafın, bir hafta içinde mahkemeye yeni bir dilekçe vermesi gerekir. Kısmen ıslahta ise başvuran tarafa ıslah ettiği usul işlemini yapması için 1 hafta süre verilir. Tamamen ıslahta olduğu gibi kısmi ıslahta da HMK‟nın 181. hükmü uyarınca ıslah talebinin mahkemeye ulaşmasından itibaren bir haftalık süre içerisinde ıslah edilen usul işleminin de bildirilmesi gerekmektedir. Eğer bu süre içerisinde ıslah talebinde bulunan, ıslah edeceği usul işlemini mahkemeye bildirmediyse hiç ıslah yapılmamış gibi davaya devam edilir. Bir haftalık süre talebin mahkemeye ulaşmasından itibaren başlar. Verilen bu süre kesin süredir. (m94/1)
Islah yoluyla yapılabilecek işlemler:
- Dava konusu değiştirilebilir
- Dava konusunun değeri artırılabilir.
- Dava değiştirilebilir.
- Davanın sebepleri değiştirilebilir.
- Kanıtlarını sunan taraf yeni kanıt gösterebilir. Ancak ıslahla ikinci bir tanık listesi verilemez.
Islah yoluyla yapılamayacak işlemler:
- İkinci tanık listesi verilemez.
- Islah ile taraflar değiştirilemez.
- Cevap dilekçesinde olmayan ilk itirazlar ileri sürülemez.
- Islah ile karşı dava açılamaz.
- Maddi hukuk işlemleri düzeltilemez.
TEMİNAT YATIRILMASI
Islah eden taraf, ıslah sebebiyle geçersiz hale gelen işlemler için yapılan yargılama giderleri ile karşı tarafın uğradığı ve uğrayabileceği zararları karşılamak üzere hakimin takdir edeceği teminatı bir hafta içinde yatırmak zorundadır. Aksi halde ıslah yapılmamış sayılır. (m. 178)
Bu teminat ıslah edilecek tutarın binde 68,31’inin dörtte biri tutarına tekabül eder.
Kısmi ıslah yolu ile davacı tarafından sadece dava değeri artırılıyorsa bu durumda karşı tarafın uğrayacağı masraf ve zararın yatırılmasına gerek yoktur. Çünkü dava değerinin artırılması halinde diğer ıslah hallerinde olduğu gibi karşı tarafın bir zararı olmayacaktır. Somut olarak da bu durumda ne geçersiz sayılması gereken bir işlem ne de karşı taraf açısından bir zarar söz konusudur.
ISLAH HARCI NE KADARDIR? 2025
2025 yılında ıslah harcı hesaplaması, ıslah edilecek tutarın binde 68,31’inin dörtte biri üzerinden yapılır. Örneğin, dava değerini 100.000 TL artırmak isterseniz, önce bu miktarın binde 68,31’ini (yani 6.831 TL) bulur, ardından bu tutarın dörtte birini (1.707,75 TL) ıslah harcı olarak ödemelisiniz.
ISLAH HARCININ YATIRILMAMASI DURUMUNDA NE OLUR?
Mahkeme, ıslah harcının hiç yatırılmaması durumunda veyahut eksik ödenmesi halinde de eksik kısmın tamamlanması için kesin bir süre tanıyacaktır. Bu süre içinde harcın tamamlanmaması durumunda, davanın niteliğine göre ya dosya işlemden kaldırılacak ya da ıslah işlemi geçersiz sayılarak yargılamaya mevcut haliyle devam edilecektir.
ISLAH İLE FAİZ İSTENEBİLİR Mİ?
Dava devam ederken fazlaya ilişkin haklar saklı tutulmamış olsa dahi dava değeri ıslah edilirken aynı zamanda asıl alacağın yanında faiz de istenebilir ve ayrıca sadece faiz için de ıslah yoluna gidilebilir. Bu durumda faizin başlaması istenen tarih, faizin oranı ve faizin türü de yapılan ıslah ile düzeltilebilir. HMK‟nın 109. maddesinin üçüncü fıkrasına göre artık fazlaya ilişkin haklar saklı tutulmasa dahi hem talep sonucu ıslah yoluyla artırılabilir hem de ek dava açılabilir.
ISLAHIN ETKİSİ
Islahın yapıldığı tarihten itibaren ıslahın kapsamında kalan tüm usul işlemleri yapılmamış sayılır. (m. 179)
Tam ıslahta eski dava ortadan kaldırılmakta adeta yeni bir dava açılmaktadır. Ancak kanun buna birtakım kısıtlamalar getirmiştir. Buna göre;
- ikrar,
- tanık ifadeleri,
- bilirkişi rapor ve beyanları,
- keşif ve isticvap tutanakları,
- yemin teklifi, reddi veya iadesi ıslah ile geçersiz kılınamaz.
Kısmi ıslah ise, aslında ıslah yapılmadan önce davadaki eksiklerin tamamlanması, yanlışların düzeltilmesi, ıslahtan önceki aşamaya ek vakıa ve iddiaların eklenmesi mahiyetinde tamamlayıcı ve düzeltici bir işlemdir. Bu nedenle çoğunlukla kısmi ıslahta eski işlemler yapılmamış sayılmaz.
KISMİ DAVA VE BELİRSİZ ALACAK DAVALARINDA ISLAH
HMK m. 141/2 hükmüne göre, kısmî davada talep sonucunu artırmak isteyen davacı, bunu ya ıslah ile ya da davalının açık rızası ile yapabilir. Ancak, HMK m. 176/2 uyarınca, kısmî davada ıslah ile talep sonucunu artıran davacı, ıslah yoluyla bir kez daha talep artırma hakkını kullanamaz.
Ancak HMK m. 107/2 hükmü uyarınca, alacaklı kısmi dava değil de belirsiz alacak davası açarsa, davanın başında belirttiği talebi, alacağın miktarı veya değeri tam ve kesin olarak belirlenebildiğinde, iddianın genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağına tabi olmaksızın artırabilir. Ancak, alacaklı bedel artırımı yaptıktan sonra ikinci bir talep artırımına giderse, bu durum iddianın genişletilmesi yasağına takılacaktır. Bu nedenle, HMK m. 107/2’ye göre yargılama sırasında bir kez bedel artırımı yoluna giden davacı, ıslah yoluyla yalnızca bir kez daha artırım yapma hakkına sahiptir.
EKSİK VEYA YANLIŞ YAPILAN ISLAHTA HAK KAYIPLARI VE VEKİLSİZ DAVA TAKİBİNİN RİSKLERİ
Davacı, kendi ihmali olmamasına rağmen, talep ettiği miktarı eksik belirtirse, kesin hüküm nedeniyle bu kısım için dava açma hakkını kaybeder. Öte yandan, ıslah ile hükmedilenden fazla miktarda artırım yaparsa, bu kez de yargılama giderlerine katlanmak zorunda kalır. Özellikle davasını avukatsız takip edenler için bu durum, telafisi zor hak kayıplarına yol açabilir.
SONUÇ
Ne var ki ıslah işlemi, yargılama sürecinde hem avantajları hem de riskleri bünyesinde barındıran ve yukarıda detaylandırılan noktalarda özel dikkat gösterilmesi gereken teknik bir müessesedir. Davanın ıslahı hususunda gerekli titizlik gösterilmediği takdirde önemli hukuki sorunlarla karşılaşılması kaçınılmazdır. Herhangi bir hak kaybı yaşamamanız için profosyonel bir hukuki destek almanızda fayda vardır.
Profosyonel destek için alanında uzman bir avukatla iletişime geçebilirsiniz.
